ETİKETLER, ETİKET TÜRLERİ, AMBALAJMADA KULLANILAN ETİKETLER NELERDİR, ETİKET SAĞLANMASINDA BELİRLENMESİ GEREKEN KRİTERLER NELERDİR?

Etiketin işlevi; ambalajın içerimi hakkında bilgi vermek, ünü tanıtmak ve piyasada sürümü ile tutunmasını sağlamaktır. Etiket aşağıdaki durumlarda kullanılır:

* Etiket basımı, doğrudan doğruya ambalajın üzerine baskı uygulamaktan ucuza gelirse,

* Aynı standart baskısız, ambalaj başka amaçlar ve ürünler için kullanılacak ise,

* Ambalajlanacak ürün hakkındaki gerekli bilgiler dolum yapılana kadar bilinemiyor ise.

Diğer taraftan etiketler, üretim yöntemine göre üç ana grup altında toplanır.

a) Tutkal sürülerek yapıştırılan etiketler,

b) Kendinden tutkallı, kendi kendine yapışan etiketler,

c) Isıl uygulama ile yapıştırılan etiketler,

Tutkal Sürülerek Yapıştırılan Etiketler

Tutkal sürülerek yapıştırılan etiketler, genellikle kağıttan ve kağıt, metalize kağıt ve alüminyum folyo laminatlarından üretilir ve uygun boyutlar­da kesilmiş olarak temin edilir. Cam şişe ve kavanozlara yapıştırılan eti­ketler, ambalaj üzerinde yapıştırıldığı yere göre adlandırılır (boyun eti­keti, omuz etiketi, ön etiket, arka etiket, çepeçevre boyun etiketi gibi). Dikdörtgen çepeçevre boyun etiketi, genellikle metal konserve kutularıyla, tek kullanımlık cam şişe kavanozlara yapıştırılır. Tutkal sürülerek yapıştırılan etiketin üretimi için en çok kullanılan malzeme tek yüzeyi kaplı (astarlı) kağıttır. Astarın tipi ve kalınlığı uygulanacak baskı gereksi­nimine göre seçilir. Etiketlerde kullanılan kağıt 80 - 100 gr/m2 arasında değişir. Tutkal astarlanmış yüzeye sürülür.

Tutkal sürülerek kullanılan etiketler ya el ya da makine ile ambalajın üzerine yapıştırılır. Hile yapıştırmada 1 olan tolerans, hızlı etiketleme makinelerinde 0,25'e iner. Randımanlı ve etkili bir etiketleme işlemi için elyaf (gren) doğrultusunu belirtmek önem taşır. Birçok etiketleme maki­nesinde elyaf doğrultusunun ambalajın düşey eksenine dik olması şart koşulur. Elyaf doğrultusunun belirlenmesi önemlidir. Çünkü etiketler elyaf doğrultusuna dik olarak kıvrılma eğilimi gösterirler. Eğer etiketin gren doğrultusu ambalajın düşey eksenine paralel olmazsa, etiket kıvrıl­maya yönelecek ve düzgün yapışmayacaktır.

İlkesel olarak etiketler herhangi bir şekilde kesilebilir , fakat etiketin şeklinin basit olmasına özen gösterilmelidir. Özellikle dikdörtgen etiket­ler etiketleme makinesinde en az sorun yaratan etiketlerdir.

Tutkal sürülerek yapıştırılan etiketlerde , doğru tutkal (adheziv) seçimi oldukça önemlidir. Genellikle cam ya da teneke gibi emici olmayan bir ambalaj ile göreceli olarak emici olan etiket arasında gerekli bağı oluş­turmak için adhezivin formülasyonunun, ambalaj ile uyumlu olacak şe­kilde özenle hazırlanması gerekir.

Islandığında Bozulmayan Kağıtlar: Bu tip kağıtlar yeniden kullanılacak şişelerin etiketi için uygundur çünkü şişe yıkama makinesinde etiketler parçalanmayacaktır. Islandığında parçalanmayan kağıttan üretilen eti­ketler, şişe yıkama makinesinde şişeden tek parça halinde ayrılır.

Metalize Kağıt: Vakum ortamında kağıdın üzerine çok ince alüminyum biriktirilmesi (metalize işlemi) ile metalize kağıtlar elde edilir. Metalize kağıtlar, dekoratif etkisi nedeniyle etiket üretiminde kullanılır.

Alüminyum Folyo / Kağıt Laminasyonu : Dekoratif etkisi nedeniyle kul­lanılan bu tip kağıtlar genellikle alkollü içkilerin etiketi olarak kullanılır. Bu laminat, buza dayanıklı olduğu için derin dondurulmuş ürünlerin eti­ketlenmesinde de kullanılır. Alüminyum 7-9 mikron kalınlığında olup kağıda tutkal ya da mum (wax) kullanılarak lamine edilir. Alüminyum folyo laminatları metalize kağıttan daha pahalıdır.

Kağıt bazlı etiketler için, her türlü basım yöntemi uygulanabilir. Basım yönteminin seçimi üretim sürecine ve gereksinim duyulan baskı kalitesine bağladır.



Genellikle etiketleme makinesi üreticileri, alıcı tarafından sağlanan eti­ket ve ambalaj örneklerini denedikten sonra, uygun yapışkan için öneri­de bulunurlar. Bu tip örnekleri, çok spesifik olduğundan genellikle piya­sadan temin etmek çok zor olabilir. Köklü adheziv üreticileri ise; kulla­nılan makine, etiket ve ambalaj hakkında yeterli bilgiyle donatılırlarsa uygun ve standart adheziv formülleri önerebilirler.

Adheziv - etiket ve ambalajın uygun kombinasyonu bir kez oluşturulduk­tan sonra, herhangi bileşiğin (komponentin) temini oluşturulan spesifikasyonlardan mümkün olduğu kadar az değişiklik gösterecektir. Etiket ve adhezivin teknik olarak en uygun koşullarda depolanması da üzerinde durulması gerekli önemli bir husustur. Kağıt bazlı etiketler kontrollü bir ortamda uzun süre depolanabilirler. Depolama yerindeki nisbi nem % 45 - 60 arası ve ideal ısı ise + 20° C olmalıdır. Etiketler daima yatık ola­rak ve baskılı yüzeyleri alt tarafa gelecek şekilde depolanmalı.

Kendinden Yapışkanlı (Kendi Kendine Yapışan Etiketler)

Diğer bir adıyla basınca duyarlı etiketler, baskılı olmayan yüzeyine adheziv uygulanmış ve adhezivin üzerine ise; kolay çıkan bir koruyucu kat­man yerleştirilmiş olarak piyasadan temin edilir. Bu koruyucu katman, etiket yapıştırılmadan önce sökülerek yapışkan yüzey ortaya çıkartılır. Kendi kendine yapışan etiketler (basınca duyarlı etiketler), tutkallana­rak yapıştırılan etiketlerden daha pahalı olup, depolama koşullarına da­ha bir özen gösterilmeli. Aslında etiketleme işlemi ise daha kolay ve da­ha az emek yoğundur. Kendi kendine yapışan etiketlerin üretimi için bir­çok malzeme kullanılır. En çok kullanılan malzemeler ise; kağıt, plastik ve alüminyum folyodur.

Kendi kendine yapışan etiketler; rulo ya da plaka halinde temin edilir. Standart rulo enleri 100, 150 ve 200 cm. ve tolerans 1 mm. olur. Plaka halinde ise standart boyutlar; 50 x 70 cm., 70 x 100 cm., 44 x 63 cm. olup bütün boyutlar için tolerans 2 mm.'dir.



Kağıt: 65 - 90 gr/m2 kalınlıkta, astarlanmış ve astarlanmamış ve değişik parlaklık derecesinde olan kağıtlar kendi kendine yapışkan etiketlerin üretiminde kullanılır. Astarlanmamış kağıtların yüzeyleri mattır ve genellikle fiyat etiketi olarak kullanılır. Yarı parlak astarlı kağıtlar ise; ken­di kendine yapışkan etiketlerin en çok kullanılan tipidir. Bu etiketlerin üzerine çok renkli baskı uygulanabilir. Çok parlak astarlı kağıtlar ise; ge­nellikle kozmetik sanayinde kullanılır.

Plastik : Kendi kendine yapışan etiketlerin üretimi için kullanılan plas­tikler; PVC (polivinil klorid) ve PET (polyester) ‘dir. Bu tip etiketler ay­rı bir etiket yokmuş hissini veren baskılı şeffaf etiketlerdir. Kağıda göre pahalı olan etiketler neme karşı aşırı dayanıklı olup örneğin şampuan şi­şesi ambalajı etiketi olarak kullanımı çok uygundur. Plastik etiket malze­mesi kullanmanın yararları arasında ince, şeffaf etiket, üretimine olanak sağlaması ve her tür ambalaja uygulanabilmesi sayılabilir.

Alüminyum Folyo : Kendi kendine yapışan alüminyum folyo etiketler, genellikle bazı özel ürünlerin promosyonuna yönelik olarak kullanılır. Yüzeyleri mat ya da parlak olabilir, herhangi bir baskı yöntemi uygula­nabilir.

Adhezivler : Kendi kendine yapışan etiketlerde kullanılan adhezivler üst­lendikleri işleve göre, 4 gruba ayrılır.

Kalıcı (Permanent) Adhezivler : Yapıştırıldığı yerde uzun süre kalması arzu edilen etiketlerde kullanılır. Ayrıca, yuvarlak, fleksibl ve girintili çı­kıntılı yüzeylere uygulanır. Bu tip bir adheziv uygulanan etiketler, çıkar­tılmak istenildiğinde yırtılır.

Çıkartılabilen Adhezivler : Belli bir zaman geçtikten sonra, yapıştırıldıkları yüzeyden, o yüzeyi bozmadan çıkarılması arzu edilen etiketlere uy­gulanabilir. Bu tip etiketler genellikle satış noktalarında reklam amaçlı olarak ya da kullanılmadan önce etiketin kolayca çıkarılması arzu edilen durumlarda, örneğin; mutlak gereçlerinde kullanılır.

Derin Dondurucu Adhezivleri : Düşük ısı derecelerinde depolanan, sak­lanan ve korunan gıdalar için özellikle geliştirilmiştir.

Islak Ve Yağlı Yüzeylere Uygulanabilen Adhezivler : Bu adhezivler, ıs­lak ve yağlı yüzeylere yapıştırılan etiketler ya da yıkarken kolayca çıkma­sı arzu edilen özel amaçlı etiketler için kullanılırlar.



Etiketin yapışkanlı yüzeyine konulan koruyucu kağıt genellikle silikon kaplı glasin ya da kraft kağıttır. Silikon astar, adhezivin koruyucu kağıda yapışmasını önler. Kullanım amacına yönelik olarak çeşitli farklı kalitede koruyucu kağıt astarlar mevcuttur. Koruyucu kağıt astarlar kabaca üçe ayrılır:

- El ile çıkarılan koruyucu kağıt astarlar,

- Etiketleme makinesinde otomatik olarak çıkarılan koruyucu kağıt astarlar,

- Elektronik data işlem (KDP) için tasarlanan koruyucu kağıt astarlar.

Zamklı Etiketler

Tutkal sürülerek yapıştırılan etiket grubu ile kendi kendine yapışan eti­ket grubu arasına giren bir etiket grubu, zamklı kağıt etiketlerdir. İnce bir film şeklindeki zamk katmanı etiketin ters tarafına uygulanır. Etiket­leme sürecinde zamk filmi su ile nemlendirilerek ambalajın yüzeyine bastırılır. Bu tür etiketlerin uygulanması genellikle elle yapılır. Zamklı kağıt etiketleri, kuru koşullarda depolamak gerekir. Bu etiketlerin raf ömrü, azami 1.5 yıl ile sınırlıdır. Nemli ortamda zamklı etiketler kıvrılma eğilimine sahip olarak yapışma özelliklerini kaybederler. Zamklı etiket­lerin yerine, genellikle tutkallı ya da kendinden yapışan etiketler kullanılır.

Isıl Uygulamayla Yapıştırılan Etiketler

Isıl uyguluma ile yapıştırılan gıda, ilaç ve tekstil sanayi ile hızlı etiketle­menin gerekli olduğu özel uygulamalarda kullanılır. Isıl uygulama ile yapıştırılan etiketler, tutkal ile yapıştırılan etiketlere oranla genellikle daha pahalıdır. Ayrıca yapıştırılmadan önce ve sonra neme karşı çok duyarlıdır.

Depolama Saklama Koşulları

Kendi kendine yapışan etiketler için depolama koşulları çok önemlidir. Üreticiler, genellikle bazı özel koşullarda (sabit derecesinde ve sabit nisbi nem ortamında) minimum bir raf ömrü tanırlar. Bu raf ömrü , etiket­ler, için + 20° C sabit ısı ile %50 nisbi (bağıl) nem ortamında, üretim ta­rihinden itibaren 4 yıldır.

Aşırı sıcak bir ortam, ısı ve nemin büyük değişiklik gösterdiği ortam ve depolama sürecinin çok uzun tutulması adhezivin yapışma özelliğini bo­zar. Bu durumlarda adheziv ya etiketin içine işleyip etiket ve kalitesini bozar ya da kuruyup bir işe yaramaz hale gelir. Kendi kendine yapışan etiketler, geçici bir süre için bile olsa, bir ısı kaynağının yakınında depolamamak gerekir. Eğer ideal koşullar sağlanamaz ise de ona yakın koşul olasılıklar ölçüsünde dengeli tutulmalı (aşırı değişiklikler olmamalı).

Etiket Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Kriterler

* Etiketlenecek ambalajın türü, şekli ve boyutu tercihen bir teknik resim ile açıklanmalıdır. Ayrıca ambalajın oluşturulduğu malzeme ve özellikle ambalajın yüzeyi ve oluşumu tanımlamak gerekir.

* Etiketi ambalaja yapıştırma yöntemi. Eğer etiketleme makine ile yapılıyor ise makinenin tipi ve modeli, etiketleme işleminin hızı, gerekli boyut toleransları, uygulanan tutkalın tipi, uygulama yöntemi ve diğer spesifik bilgiler.

* Kullanılacak etiketin, tipi, tutkal sürülerek mi yapıştırılacağı ya da ken­dinden tutkallı mı olduğu, rulo halinde mi olduğu yoksa kesilmiş hazır bir şekilde mi olduğu, etiketlerin boyut ve şekliyle toleransı, gerekli gren doğrultusu ve kağıt etiketler için izin verilen kıvrılma.

* Baskı bilgileri.