İplik cinsi Monofil ve Multifil olarak ikiye ayrılır. Tek parçadan oluşan ipliklere monofil adı verilir. Ana özelliği olarak pürüzsüz bir iplik yüzeyi göze çarpar. Ve buna bağlı olarak fevkalade mürekkep geçirgenliği, yüksek sürtünme dayanıklılığı, yüzey baskısında keskin kenarlar ve baskı sonrası eleğin kolay temizlenmesi gibi avantajlar getirir.
Sentetik dokumaların çoğu polyesterin haricinde monofildir. Multifil ipliklerde ise bükülmüş iplikçiklerden oluşur. Tabii ipek ve polyester bu tip ipliklere birer örnektir.
Uluslararası standartlara göre yapılan numaralama ve kodlama sistemi doğal ipek dokumalar, sentetik dokumalar ve metal dokumalar için ayrı ayrı düzenlenmiştir.
Dokumada l cm2 ye düşen iplik sayısı dokumanın numarasını verir. Eleğin sıklığı, seyrekliği, amaca ve isteğe uygunluğu bu sayılarla ilişkilidir. 43 ten 200´e kadar numaralarla gösterilen bu sayılar genellikle kalite harfi ile birlikte gösterilir. Bunlar; S (Small - ince) M (Medium - orta kalınlık) T (Thick - kalın) HD (Heavy Duty- çok kalın) Uluslararası elek dokumaları standartları bu dört ayrı kalınlıktadır. Bu özelliklerin baskıya yansıması farklı sonuçlar verir, iplik kalınlıkları arttıkça iplikler arası boşluklar yani boya geçecek alanlar azalır, buna karşın baskı üzerinde oluşan boya film tabakası kalınlığı artar.
Cam gibi emici olmayan ve kaygan bir yüzeye baskı yapmak için kullanılacak olan elek 150 ile 200 numara arası olmalıdır, böyle bir elekle ve tek rakle hareketi ile yapılacak baskı sonucu istenen resim cam yüzeyinde ince bir boya tabakası ile elde edilebilecektir. Küçük nolu eleklerle cam, porselen, seramik, fiber, fleksiglas, kuşe kağıdı v.b. gibi emici olmayan düzgün yüzeylere, yüksek nolu eleklerle de penye, emici kağıtlar v.b. gibi yüzeylere baskı yapmak olumsuz sonuçlar verir. Özellikle tramlı , çizgisel, ince dokulu hassas çalışmalar ve ince karakterli yazılarla trikromi baskılarda yüzeyin özelliği de hesap edilerek mümkün olduğunca yüksek numaralı elekler tercih edilmelidir.
2) Çerçeve : Şablon yani gazenin gerildiği metal veya tahta çerçevedir. Tahta çerçevelerin kalınlığı büyüklüğüne göre 5-8 cm olmalıdır ve bağlantı yerleri köşebent demiri ile sağlamlaştırılmalıdır.
Bütün şablonlar doku türünün gerilim yüzdesi hesaba katılarak, davul sıkılığında gerilmelidir. Naylon ve ipek gazelerde ancak ısıtılmak suretiyle son gerilim sağlanır. Ayrıca gaze ipliklerinin tamamen paralel olması gerekir.
Gazeler, metal çerçevelere bir yapıştırıcı vasıtasıyla geçirilmelidir. Yapıştırıcılar aynı zamanda tahta çerçeveler için de kullanılır. Gazenin çerçeveye iyice yapışmasını sağlamak için, çerçevenin alt kenarına bol miktarda yapıştırıcı sürülmelidir. Çünkü çerçevenin alt tarafı, diğer yanlarına oranla daha çok dış etkiler altında kalır.
3) Rakle : Serigrafi baskıda hazırlanmış olan elek üzerine dökülen boyayı sıyırarak gözeneklerden geçmesini ve istenen yüzeyde baskının gerçekleşmesini sağlayan temel gereçlerden biridir
Rakle lastiği kauçuk esnekliğine sahiptir ve aşınma ve sürtünmeye karşı dirençlidir. Rakle lastikleri kullanıldıkları yüzeylere göre sert veya yumuşak olmalıdır. Sert yüzeylerde yumuşak, yumuşak yüzeylerde ise sert rakle kullanılmalıdır ve şablon üzerinde rakle ortalama 75 derece eğimle çekilmelidir.
Rakleler baskı materyalinin şekli ve cinsi, baskı yüzeyinde oluşturulmak istenen boya kalınlığı, basılacak resmin veya şeklin özelliği, kullanılacak boyanın cinsi, kullanılacak eleğin numarası gibi niteliklere bağlı olarak lastik ve kauçuktan değişik ağız profillerinde kesilmiş gereçlerdir. Bu lastik veya kauçuk profiller ahşap veya metalden(tercihen alüminyum) tutacaklara sıkıştırılarak kullanılır.
Beş değişik rakle profili vardır :
1) Kenarları yuvarlatılmış profil : Kalın boya film tabakası ve örtücü boya gerektiren baskılarda kullanılır.
2) Bir kenarı dik, öteki kenarı eğik profil : Cam, seramik ve metal yüzeylere baskıda kullanılır.
3) Sivri uçlu "V" tipi profil : Tam ve yarı otomatik baskı makinelerinde ve silindirik baskı düzeneklerinde kullanılır. bu tip bir profil elle yapılan baskılarda kullanılacak olursa sıyırgaç baskı ve elek yüzeyine tam dik olarak tutulmalıdır.
4) Tam yuvarlak ağız yapılı profil : Çok emici ve fazla boya verilmesi gereken tekstil yüzeylere baskı için kullanılır.
5) Kenarları dik açılı profil : Çok amaçlı ve yaygın olarak kullanılan bu profil cam, porselen, kağıt-karton , fiber, metal, PVC v.b. gibi yüzeylerde ve ince çizgi ve tram gerektiren baskılarda kullanılır.
Bu profillerin baskıda kullanılabilmesi için çeşitli yapılarda taşıyıcı ve sıkıştırıcı bir baskı gerecine gereksinim vardır. Bu taşıyıcılar genellikle ahşap ve alüminyumdan yapılmaktadır. Uzunluğu 40 cm. den fazla olan raklelerde mutlaka alüminyum tercih edilmelidir. Sıyırgaçların yapısı, iki elle dengeli olarak kavranması, elek ile baskı yüzeyine verilecek olan güç ve sıyırgacın eğimi baskının başarısını etkileyen unsurlardır. Elek yüzeyine 70 veya 45 derece arasında bir eğimle tutulması gereken sıyırgacın lastik kısmı sıyırma sırasında bükülmemelidir ve sıyırgaç elek yüzeyinin her noktasını sıyırmalıdır.
4) Foto emülsiyonu : Serigrafi yönteminde baskı işlemi çerçeveye gerilen elek üzerinde yapılacak bazı işlemlerle yüzeyde boya geçiren ve geçirmeyen alanların oluşturulması ile mümkün olur. Bu çalışmaya şablon veya kalıp hazırlama aşaması denir.
Şablon yada kalıp hazırlama çalışmalarında salt bu teknik için hazırlanan değişik emülsiyonların dışında çeşitli malzemelerle farklı uygulamalar yapılabilmektedir. Bu formüller de polyvinyl alkol ve bazı plastik bileşimler kullanıldığı gibi jelatin, balık ve kemik tutkalı içine krom tuzu ilavesiyle de foto tabakası elde edilebilir. Foto tabakaları pozlandırmadan sonra su içinde çözülmez.
5) Serigrafi boyaları : Akrilik ve polistrol gibi plastik baskı materyalleri üzerine yapılması gereken baskılar için seçilen boyalarda, iyi yapışma, çabuk kuruma ve yüksek ışık dayanıklılığı gibi özellikler aranır.
Bez üzerine, özellikle ufak masa bayrakları, flamalar ve benzeri materyaller üzerine yapılacak baskılar için özel kumaş boyaları seçilir.
Polietilen veya polyester gibi malzemeler üzerine yapılacak baskılar için özel polietilen mürekkepleri vardır. Bunlar, polietilen yüzeylere iyi tutunan ve kolay çıkmayan mürekkeplerdir.
Cam ve metal gibi yüzeylere parlak ve dayanıklı baskı yapılmak istenirse; özel olarak imal edilen yüksek yoğunluklu boyalar kullanılır.
6 Haziran 2010 Pazar
Şablon Hazırlamak İçin Kullanılan Alet ve Malzemeler Nelerdir?
1) Gaze : Gaze için dört tip doku uygundur : İpek, polyester, polyamid ve metal Bunlardan polyamid tipi elyaf en yaygın olanıdır.
a) İpek gaze : Titizlikle üretilir ve gayet muntazam iplik dokularına sahiptir. İpekten yapılan şablonların alkaliye karşı hassas oluşları, olumsuz bir niteliktir. Hassas bir şekilde üretilen bu şablonlarda, şablonların vaktinden önce deforme oluşları, çoğunlukla baskı esnasındaki alkali tesirlerin yanı sıra baskıdan sonra yeterince temizlenmeyip yanlış işlem görmesindendir. Uzun bir zaman sonra alkali boya kalıntılarının şablon üzerinde kuruması nedeniyle gaze bozulur.
b) Polyester gaze (terylene) : Polyester gaze, sentetik polyester elyaftan yapılır. İplik çok sayıda ince elyaftan oluştuğu için çok elyaflı iplik olarak bilinir. Asitlere karşı dayanıklı aynı zamanda alkali ve organik çözücülere karşı dirençlidirler. Isıya karşı da hassasiyet göstermezler. Dolayısıyla iyi baskı yapabilir ve sıcaklık 100° ye çıksa bile fire vermezler.
Uygun bir polyester gaze numarası seçerek, boyayı çabuk emen malzemeler üzerinde dahi en mükemmel sonuç elde edilir. Makine baskılarında kullanıldığı gibi, masa baskıları için de kullanılırlar. Boya emme kabiliyetleri çok düşüktür. Bu nedenle net baskı elde etmek için, son derece ince boya tatbiki gerekir.
c) Polyamide gaze (naylon) : Naylon ve perlon polyamid elyaftır. Çok sağlam olması nedeniyle en ağır şartlarda dahi kullanılabilir. Tek tek naylon ipliklerden oluşan dokulara tel iplikli dokular denir. Yüksek gerilme gücü, sağlamlığı, nem kapma azlığı, iyi boya geçirgenliği, esnekliği ve en ince gözenekli dokuya sahip oluşu, bu gazenin üstün niteliğidir.
Naylon dokular, çok sık olabildiklerinden, ince bir boya tabakası sağlarlar. Bu özellik, süratli baskı makinelerinde yapılan üst üste yaş baskılar için çok yararlıdır. Özel işlerde kullanılan küçük gözenekli naylon gazelerden boya, rakleyi kuvvetle bastırmaksızın ince bir tabaka halinde geçer. Bu yüzden astar bezi kullanılmadan doğrudan doğruya makinedeki kumaşa baskı yapılabilir. Şablonlar, baskı işleminde yan yana ve birbirini izleyen bir sistemde olduğundan, seri baskı imkanı vardır.
d) Metal gaze : Bronz ve metal paslanmaz çelik tellerden oluşur. En önemli özelliği esnekliğinin çok az olmasından dolayı trikromi baskıya son derece uygun olmasıdır. Bu büyük avantajına karşın sert dokumasının çabuk gevşemesi, kolayca bükülmesi veya kırılması dezavantajlı taraflarıdır.
a) İpek gaze : Titizlikle üretilir ve gayet muntazam iplik dokularına sahiptir. İpekten yapılan şablonların alkaliye karşı hassas oluşları, olumsuz bir niteliktir. Hassas bir şekilde üretilen bu şablonlarda, şablonların vaktinden önce deforme oluşları, çoğunlukla baskı esnasındaki alkali tesirlerin yanı sıra baskıdan sonra yeterince temizlenmeyip yanlış işlem görmesindendir. Uzun bir zaman sonra alkali boya kalıntılarının şablon üzerinde kuruması nedeniyle gaze bozulur.
b) Polyester gaze (terylene) : Polyester gaze, sentetik polyester elyaftan yapılır. İplik çok sayıda ince elyaftan oluştuğu için çok elyaflı iplik olarak bilinir. Asitlere karşı dayanıklı aynı zamanda alkali ve organik çözücülere karşı dirençlidirler. Isıya karşı da hassasiyet göstermezler. Dolayısıyla iyi baskı yapabilir ve sıcaklık 100° ye çıksa bile fire vermezler.
Uygun bir polyester gaze numarası seçerek, boyayı çabuk emen malzemeler üzerinde dahi en mükemmel sonuç elde edilir. Makine baskılarında kullanıldığı gibi, masa baskıları için de kullanılırlar. Boya emme kabiliyetleri çok düşüktür. Bu nedenle net baskı elde etmek için, son derece ince boya tatbiki gerekir.
c) Polyamide gaze (naylon) : Naylon ve perlon polyamid elyaftır. Çok sağlam olması nedeniyle en ağır şartlarda dahi kullanılabilir. Tek tek naylon ipliklerden oluşan dokulara tel iplikli dokular denir. Yüksek gerilme gücü, sağlamlığı, nem kapma azlığı, iyi boya geçirgenliği, esnekliği ve en ince gözenekli dokuya sahip oluşu, bu gazenin üstün niteliğidir.
Naylon dokular, çok sık olabildiklerinden, ince bir boya tabakası sağlarlar. Bu özellik, süratli baskı makinelerinde yapılan üst üste yaş baskılar için çok yararlıdır. Özel işlerde kullanılan küçük gözenekli naylon gazelerden boya, rakleyi kuvvetle bastırmaksızın ince bir tabaka halinde geçer. Bu yüzden astar bezi kullanılmadan doğrudan doğruya makinedeki kumaşa baskı yapılabilir. Şablonlar, baskı işleminde yan yana ve birbirini izleyen bir sistemde olduğundan, seri baskı imkanı vardır.
d) Metal gaze : Bronz ve metal paslanmaz çelik tellerden oluşur. En önemli özelliği esnekliğinin çok az olmasından dolayı trikromi baskıya son derece uygun olmasıdır. Bu büyük avantajına karşın sert dokumasının çabuk gevşemesi, kolayca bükülmesi veya kırılması dezavantajlı taraflarıdır.
Pozlandırma Düzenekleri Nelerdir?
Bir serigrafi atölyesinde bulunması gereken gereçlerden biri de, foto şablon, foto serigrafi adıyla anılan işlemin gerçekleşmesinde kullanılan ışıklandırma ve pozlandırma düzenekleridir. Pozlama için vakumlu, özel lambalı poz masaları, vakumsuz, tek lambalı, poz kutuları, florasantlarla hazırlanan ve hem çalışma hem de pozlama amacıyla kullanılan masalar vb. gibi çeşitli sistemlerdir.
Bu düzeneklerin seçimi, amacı ve mekan olanaklarına bağlıdır. Dar mekanlar tek kişilik atölyelerde kağıt dolabı, çalışma masası, serigrafi tezgahı ve ışıklı masa olarak kullanılan çok amaçlı bir masadan veya güvenli bir lamba düzeninden yararlanılır. Masanın iç yapısı tabana doğru konik bir yapıda olmalı ve mat beyaz boya ile boyanmalıdır. Masanın yüksekliği iç ortada bulunan lambanın üst seviyesinden cam yüzeyine kadar 50-60 cm. olmalıdır. Bunlar poz süresini ve poz kalitesini etkileyen etmenlerdir. Pozlama işleminde ultraviyole lambalar, ark lambaları, opal 300-500 W. normal lambalar, aynalı projeksiyon lambaları ve Philips UV flor 20 W. ve metal halojen, Philips HPR 125 lambaları kullanılabilir.
Pozlama sırasında mutlaka poz saati kullanılmalıdır. Poz saati, test edilerek belirlenen pozlama süresine geçmesini önleyen, süre tamamlanınca kendiliğinden kapanan mekanik bir saat gibidir.
Metal halojen lamba sistemi ile çalışan kontak kopya şasesi, yüksek vakum ile kopya yapabilecek şekilde imal edilmiştir. Modern bir cihaz olan kopya şasesi tire ve tramlı bütün serigrafi baskı kalıplarını uygun şekilde kopya yapabilir.
Bu düzeneklerin seçimi, amacı ve mekan olanaklarına bağlıdır. Dar mekanlar tek kişilik atölyelerde kağıt dolabı, çalışma masası, serigrafi tezgahı ve ışıklı masa olarak kullanılan çok amaçlı bir masadan veya güvenli bir lamba düzeninden yararlanılır. Masanın iç yapısı tabana doğru konik bir yapıda olmalı ve mat beyaz boya ile boyanmalıdır. Masanın yüksekliği iç ortada bulunan lambanın üst seviyesinden cam yüzeyine kadar 50-60 cm. olmalıdır. Bunlar poz süresini ve poz kalitesini etkileyen etmenlerdir. Pozlama işleminde ultraviyole lambalar, ark lambaları, opal 300-500 W. normal lambalar, aynalı projeksiyon lambaları ve Philips UV flor 20 W. ve metal halojen, Philips HPR 125 lambaları kullanılabilir.
Pozlama sırasında mutlaka poz saati kullanılmalıdır. Poz saati, test edilerek belirlenen pozlama süresine geçmesini önleyen, süre tamamlanınca kendiliğinden kapanan mekanik bir saat gibidir.
Metal halojen lamba sistemi ile çalışan kontak kopya şasesi, yüksek vakum ile kopya yapabilecek şekilde imal edilmiştir. Modern bir cihaz olan kopya şasesi tire ve tramlı bütün serigrafi baskı kalıplarını uygun şekilde kopya yapabilir.
Silindirik Yüzey Baskı Makinesi
Yüksek tirajlı işler ve esnek malzemelerin baskıları için uygundur. Otomatik ve yarı otomatik makinelerle çalışma prensibi aynıdır. Bu makinede rakle ve şablon çerçevesinin üzerine mürekkep gelmesiyle ve basılacak konik malzemenin hareketi ile baskı gerçekleşir.
Otomatik Serigrafi Baskı Makineleri
Yüksek hızda serigrafi baskısı için gerekli malzemeyi taşıma ve geniş yüzeyleri basmak için kullanılan makinelerdir. Bu makinede, silindir ve merdane yoktur. Resim transferi dahil aynı elle baskı makinesi gibidir. Bu makine ile hızlı üretim ve geniş yüzeylere baskı yapmak mümkündür.
Yarı Otomatik Serigrafi Tezgahları
El ve manivela sistemi ile baskı yapan serigrafi makinesidir. Baskı çerçevesini dengeleyen vakumlu bir kağıt tutucu vardır. Temiz bir iş basmak için makinenin kolu aşağıya doğru çekilir. Rakle bağlaması ise manivela ve otomatik bir yay tertibatı ile olur.
SERİGRAFİ TEZGAHLARI NELERDİR?
Bir ucu herhangi bir çalışma masasını, öteki ucu baskı eleğini sıkıştıracak basit bir menteşe-kıskaç aparatından tam otomatik serigrafi makinelerine kadar pek çok düzeneği kapsar. Yerine ve gerekliliğine göre en basit tezgahla da üretim yapmak mümkündür. Gelişmiş tezgahlar vakumlu olarak üretilirler. Vakumlu tezgahlar üzerine baskı yapılan maddelerin kaymasına ve oynamasına izin vermediği için temiz ve net sonuç elde edilir. Elektrikli vakum düzeneği, üzeri sık deliklerle delinmiş bir masanın altına, delikleri kapsayacak şekilde emici bir motor sisteminin yerleştirilmesi ile elde edilir. Baskı sırasında deliği taşıyan kol masaya indiğinde vakum devreye girer ve masanın üzerindeki baskı maddesini çekerek masaya yapıştırır. Elek masadan kalkınca emici devre dışı kalır. Hacimli maddeler üzerine baskı yapılırken vakuma gerek kalmaz.
SERİGRAFİ BASKI TEKNİĞİ NEDİR?
Bu baskı tekniği vatanı Japonya´dan, Amerika´ya oradan da Avrupa´ya yayılmıştır. Asırlardır kumaşlar, Çin ve Japonya´da şablonlarla basılmıştır. İlk zamanlar, kullanılan kâğıt, deri ve teneke şablonlarla, figürleri bağlantı izi bırakmaksızın basmak mümkün olmamıştır. Çünkü şablon izleri, şablon yüzeyinde belirli aralıklarla kalmıştır. Uzak doğuda eskiden kullanılan bu şablonlar üzerine kâğıttan kazınmış figürler yapıştırılarak bu figürler sayesinde bağlantı izi bırakmadan baskı yapılabilir hale getirilmiştir. Baskıların bağlantı izi olmaksızın yapılabilmesi için, çerçeve üzerine monte edilmiş, taşıyıcı ve boya geçirici, gözenekli bir yüzey kullanılır. Bu yüzey, dokuma iplikleri, doğal ve sentetik elyaflarla yapılan ince dokulardan oluşur. Bu dokulara GAZE yani Elek Bezi denir.
İpek gazeler, kaymayan, döner iğne tekniği ile yapılan dokulardır. Daha sonraları, şablon baskı için tabii ipekten özel gazeler yapılmıştır. Çünkü bunlar özel yapıları, renk geçirme özellikleri, sağlamlık ve genişliği nedeniyle şablon baskı metoduna uygundur. Ayrıca paslanmaz çelik gibi metal gazeler, baskı boyalarının kuvvetli alkalilerine daha da dayanıklıdırlar. Sentetik elyafın ortaya çıkmasından sonra, bunun yüksek kimyasal direnç, esneklik ve sağlamlık gibi üstün nitelikleri yüzünden ipek gazeler önemini kaybetmiştir.
Gazeler(Kalıplar) saf ipek, naylon, perlon ve metal kumaş tabir edilen bir nevi tüldür. Bu tülün elek gibi delikli oluşundan bu baskı türüne Elek baskı denilmiştir.
Serigrafi baskı özellikle reklam baskılarında kullanılan bir baskı tekniğidir. Çünkü kâğıdın yanı sıra cam, porselen, tahta, plastik, deri, kumaş... gibi malzemelere baskı yapabilir.
İpek gazeler, kaymayan, döner iğne tekniği ile yapılan dokulardır. Daha sonraları, şablon baskı için tabii ipekten özel gazeler yapılmıştır. Çünkü bunlar özel yapıları, renk geçirme özellikleri, sağlamlık ve genişliği nedeniyle şablon baskı metoduna uygundur. Ayrıca paslanmaz çelik gibi metal gazeler, baskı boyalarının kuvvetli alkalilerine daha da dayanıklıdırlar. Sentetik elyafın ortaya çıkmasından sonra, bunun yüksek kimyasal direnç, esneklik ve sağlamlık gibi üstün nitelikleri yüzünden ipek gazeler önemini kaybetmiştir.
Gazeler(Kalıplar) saf ipek, naylon, perlon ve metal kumaş tabir edilen bir nevi tüldür. Bu tülün elek gibi delikli oluşundan bu baskı türüne Elek baskı denilmiştir.
Serigrafi baskı özellikle reklam baskılarında kullanılan bir baskı tekniğidir. Çünkü kâğıdın yanı sıra cam, porselen, tahta, plastik, deri, kumaş... gibi malzemelere baskı yapabilir.
FLEKSO BASKI NEDİR, NASIL YAPILIR?
Ambalaj basımında en yaygın kullanılan baskıdır. Düzgün olmayan yüzeylere de uygulanan flekso baskı; karton, kraft, oluklu mukavva, bütün fleksibl ambalajlan oluşturan plastik filmler ve özel bir mürekkep kullanılarak alümin yum folyo, üzerinde uygulanır. 1990'lı yıllarda flekso baskı teknolojisinde büyük gelişmeler yaşandı. Bu gelişmeler, daha ince fotopolimer klişelerin kullanılması, aniloks merdanenin geliştirilmesi, daha yüksek konsantrasyonlu geliştirilmiş flekso baskı mürekkepleri, daha yüksek seviyede baskı elemanları ile uyum ve çalışma devir süratinin doğru tespiti, modern ekran tekniklerinin kullanımı, standardize edilen film reprodük-siyon işlemlerinin alışılarak benimsenmesi olarak özetlenebilir. Güncel teknolojiyi bünyesinde barındırması nedeniyle, ortaya çıkan kaliteli baskı ile flekso; hem rotogravür, hem de kalite ve kısa süreli işler için ofset baskı ile rekabet edebilir konuma ulaştı.
Aslında flekso baskı bir rölyef baskı yöntemidir. Ancak metal klişe yerine fleksibl lastik, fotopolimer klişeler ve aniloks merdaneler kullanılır. Flekso baskıda kauçuk klişe kullanıldığında flekso baskı tasarımının planlanmasında yüzey ne kadar kaba ise; net görüntü almak o kadar daha güçleştiği göz önünde bulundurulmalı ve inceçizgiler ile küçük metinlerden kaçınılmalıdır. Çünkü; kauçuk klişe, taşıyıcı katman yüzeye bastırılınca bu ayrıntılar kaybolur. Vulkanize edilmiş lastik klişelerin üretimi oldukça komplikedir; baskı formu orijinal klişesi kauçuğa aktarılırken ne kadar iyi biçim alırsa alsın ve renk tonu değerleri ne kadar uygun olursa olsun bilgi kayıpları olur. Tram şekillerinin aktarılması sınırlıdır. Bundan başka vul-kanizasyon sırasında meydana gelen çekme, baskı elemanları ile uyuşma problemi çok defa operatörün el becerisine bağlı kalır.
Flekso baskıda fotopolimer klişe mevcut değilse, fotoğraflar basılmaz. Son yıllarda çok ince fotopolimer klişeler sayesinde çizilen tasarımlar, kompakt renkli yüzeyler ve oldukça geniş bir metin olması durumunda fleksografik baskıyla oldukça iyi sonuçlar alınıyor. Fotopolimer klişelerin kesim avantajı; yüksek değerde bir baskı kalitesi için sunduğu daha iyi koşullardır. Fotopolimer klişelerin ölçüleri, tutarlı ve tam uyumludur. Fotopolimer klişeler en ince tram aralıklarının oluşumu, daha aydınlık tram ton değerleri, daha ince nokta ve çizgiler, kenarların keskin olmasını ve filmde mevcut bilgilerde belirgin kayıplar olmamasını başarırlar. Bu beceriler, baskı klişelerinin yapısı, kullanılan kauçukların özellikle profilleri ve fotopolimerizasyon aracılığıyla düzenlenen klişe üretim prensiplerine göre sonuçlandırılır.
Çeşitli klişe kalınlıkları ve baskı klişelerinin farklı mürekkeplere uyum yeteneğinin ayrı cinsten pazarların değişik taleplerini karşılar. Kısacası, klişenin optimal sertlik ve elastikiyeti, baskı klişesinin daha yüksek fotografik çözüm gücü ve dik yan köşelerle iyi rölyef ayrıntıları, çok daha az kalınlık saplamalar modern fotopoiimer klişelerin belirgin özellikleridir. Rölatif sertlik yani klişenin elastikiyeti baskı basıncı üzerin- j de önemli bir etkiye sahiptir. Klişe çok yumuşak ise, ince noktalar ve çizgiler j kıvrılma dayanıklılığını kaybederek baskı yükü altında kolayca deforme olur. Bunün sonucu ton değerleri yayılır ve hare ketli, kötü bir baskı görüntüsü oluşur.
Genel olarak iki tip fotopolimer klişe yapisi vardır. Bunlar; tipo mürekkepleri ile baskı yapan monolayer klişe, alkolde çözülen baskı mürekkepleri ile çalışan multi layer klişedir. Işık geçirgenliği çok iyi olan reçete ayrıntılarının hassasiyetle seçimi ve fotopolimerizasyon için geliştirilen özel maddeler, bütün fotopolimer baskı klişelerine bir yüz, bir poz verme toleransı sağlarlar. Film bilgileri, tam rölyef üstüne aktarılır, ton değeri kayıpları çok azdır ve flekso baskıda mümkün olan tram hassasiyetlerinin sınırları, şimdiye kadar olduğu gibi artık baskı klişesini çözümleme kabiliyeti ile değil; tam aksine baskı işlemleri ile bizzat tanımlanır. Merkezi tamburlu flekso baskı makinelerinde mutad silindir yerleşimleri, temas noktasından başlamak üzere 40- 60 mikron açıklıkta düzenlenir. Bu tolerans için de baskının görünüşü, basılan malzeme yüzeyinde belirir. Fotopolimer klişelerin ± 10 mikron toleransla yapılması yeterlidir. Klişe materyalinin üretimi aşamasında yalnızca klişenin öngörülen kuruma ve dinlenme sürelerine uyulması şarttır. Tanımlanan nitelikleri ile fotopolimer klişeler, daima her tarafta istenilen daha yüksek değerde baskı kalitesi için kesinlikle gerekli bir koşuldur.
Flekso baskıda su ile yıkanan klişeler çok yaygın olup kolay temin edilmekle birlikte kalite açısından alkol ile yıkanan klişeler tercih edilir. Mürekkebin vaktinden önce çatlamasını önlemek ozona dayanıklı baskı klişeleri en yeni buluşlardan biridir.
Flekso baskıda gelişmelerden biri de aniloks merdanelerdir. Oyma işlemi, lazer kullanılarak yapılan plazma halinde seramik kaplanan aniloks merdaneler için son derece uygun yeni bir teknoloji ürünü. Bu yeni tip aniloks merdanelerin ofset baskıya yakın bir kalite oluşturmada çok önemli bir katkısı var.
Flekso baskıda kullanılan aniloks merdanenin hücreleri mürekkep ile doldurulup fazlası ya rakle bıçakları ya da forma merdanesi ile sıyrılır. Bugüne kadar flekso baskı için kullanılan klişeler oldukça yumuşaktı. Bu durum ise; yüksek kalite yarım ton baskı gereksinimi daha az distorsiyona uğrayan ve tram dotlarının ezilmesini önleyen ve daha iyi rezolüsyon ile sonuçlanan sert klişelerin üretilmesine yol açtı. Şimdi daha sert fakat daha ince fotopolimer klişeler bu gereksinimi tam olarak karşılıyor.
Flekso baskıda yeterli renklendirmeyi olası en ince mürekkep tabakası ile gerçekleştirmek mümkündür. En ince katmanı oluşturacak, ince mürekkep kullanmanın flekso baskıda büyük yararı vardır. İnce mürekkep daha kolay kuruyacağından üst üste iki değişik renk basarak üçüncü bir renk elde etme işlemi kolaylaşır. Mürekkebin kurumasına bağlı olarak baskı hızı da artar. Daha ince mürekkep tabakası ile baskıda önemli bir avantaj olan gelişmiş renk tonu değerleri ve daha az dot kazancı sağlanabilir, Böylece flekso baskıda karşılaşılan yüzeysel görüntü ortadan kalkar ve rotogravür baskı kalitesine yakın bir baskı elde edilebilir. İnce mürekkep kullanımı ve daha az dot kazancı aniloks merdanelerle sağlanır. Daha düşük hacimli bir aniloks merdane kullanımı mürekkep inceliğinin kontrollünü ve sonuçta daha eşit dağılmış bir yüzey ve daha düzgün bir görüntü elde edilmesini gerçekleştirir. İnce mürekkep kullanıldığında baskı işi daha kolay ve daha hızlı gerçekleşirken baskıya hazırlanma daha kısa sürede gerçekleşir. Ayrıca, ince mürekkep kullanmanın çevreye de katkısı vardır.
Kısa süreli üretimler için iddialı olan dar enli web teknolojisi, UV teknolojisi, dişlisiz tahrik sistemi, böylesi bir zincir gelişme içinde bir flekso baskı ünitesinde hızlı bir çıkışı yarattı.UV flekso baskının felsefesi diğer baskı yöntemlerinden tümüyle farklıdır. Bu baskı yönteminde kullanılan mürekkebin akış hızı pek bir önem taşımıyor. UV kurutmalı flekso gücünü, esneklik ve kalite alanındaki ilerlemesinden alıyor. Bu baskı sistemi; özellikle kapak, etiket üretimine metin, resim baskı için en uygun bir sistem. UV mürekkepleme sistemi flekso baskıda kalitenin yükseltilmesine önemli bir dere-cede katkısı mevcut. UV mürekkepleme sistemi ile makinenin boşta bekleme süresi, temizlenme süresi kısaltılmış oluyor, daha az mürekkep kullanımı, üretim ortamının kirliliğinin azaltılması ve hijyeninin gelişmesi söz konusu. UV flekso baskı istenildiği an ara vermek mümkün, çünkü mürekkebin kuruması gibi bir problem söz konusu değil. Mevcut olumsuzluklar UV fleksoda, teknoloji ilerledikçe olumsuzlukları atması bekleniyor.
Fleksibl ambalajda en yaygın kullanıma sahip baskı yöntemi, flekso baskıdır.Flekso baskı etiket basımında da kullanılıyor.
Flekso baskı mürekkepleri tipo baskı mürekkeplerine göre solvent miktarı fazla olduğundan çabuk kururlar.Flekso baskıda da son yaşanan teknik gelişÃ‚ meler beraberinde su bazlı mürekkebin kullanımını da getirmiştir. Fleksibl am balaj üretimlerinde 8 renkli su bazlı mürekkep kullanılarak ideal baskılar gerçekleşiyor.Ancak bugün çevre dostu su bazlı ve solventsiz mürekkep ve vernikler yüksek yoğunluklu mürekkepler düşük ve solventsiz UV kurlu mürekkepler flekso baskıda kullanılır.
Bu baskıda tipo baskı gibi "yüksek" sistemine dahildir. Flekso kalıpları ile baskı yapılır. Çoğunlukla ambalaj sektöründe kullanılır. Naylon veya metal cinsinden folyolara baskı yapılmaktadır. Bu yüzden flekso baskı ile tifdruk baskı sistemini mutlaka birbirinden ayırmak gerekmektedir. Bu baskı tekniğinde de nokta kenarı ve merkezi arasındaki koyuluk farkları tipo baskıda olduğu gibidir. Hatta bu teknikte sıvı boya kullanıldığı için, bu fark bazı durumlarda tipodan daha belirgin görülür.
Flekso baskı makineleri "ROTATİF" olup bobin halindeki plastik veya kağıt üzerine baskı yaparlar. Seneler önce sadece lastik kalıp kullanılan bu baskı tekniğinde, o zamanlarda "lastik baskı" terimi olarak nitelenirdi. Günümüzde sadece kaba işler için lastik kalıp kullanılmaktadır. Fotopolimler klişelerle 48, hatta 54'lük tramlı hassas ve çok renkli kağıt ve folyo baskıları yapılmaktadır.
Kullanılan boyalar ayran kıvamında anilin cinsinden ve alkol esasına dayalı incelticilerle inceltilerek kullanılır ve çok çabuk kuruması gerekmektedir. Bu baskı sistemindeki boya ünitesi oldukça basittir. Boya haznesi içinde dönen verici merdane boyayı tramlı merdaneye verir tramlı merdane kalıp kazanına aktarır. Kalıp kazanı, baskı kazanı ile temas ederek aradan geçen kağıt veya folyoya baskı yapar.
Flekso baskı makineleri bayağı süratli çalışırlar. Çalışma tarzı basit olduğu için, bu sistem ekonomiktir. Foto filmler klişelerin meydana getirdiği yüksek kalite sayesinde her işte olmasa bile bazı işlerde tifdurklua yarışabilmektedir. Flekso baskı sistemi çoğunlukla ambalaj sanayiine hizmet vermektedir.
Aslında flekso baskı bir rölyef baskı yöntemidir. Ancak metal klişe yerine fleksibl lastik, fotopolimer klişeler ve aniloks merdaneler kullanılır. Flekso baskıda kauçuk klişe kullanıldığında flekso baskı tasarımının planlanmasında yüzey ne kadar kaba ise; net görüntü almak o kadar daha güçleştiği göz önünde bulundurulmalı ve inceçizgiler ile küçük metinlerden kaçınılmalıdır. Çünkü; kauçuk klişe, taşıyıcı katman yüzeye bastırılınca bu ayrıntılar kaybolur. Vulkanize edilmiş lastik klişelerin üretimi oldukça komplikedir; baskı formu orijinal klişesi kauçuğa aktarılırken ne kadar iyi biçim alırsa alsın ve renk tonu değerleri ne kadar uygun olursa olsun bilgi kayıpları olur. Tram şekillerinin aktarılması sınırlıdır. Bundan başka vul-kanizasyon sırasında meydana gelen çekme, baskı elemanları ile uyuşma problemi çok defa operatörün el becerisine bağlı kalır.
Flekso baskıda fotopolimer klişe mevcut değilse, fotoğraflar basılmaz. Son yıllarda çok ince fotopolimer klişeler sayesinde çizilen tasarımlar, kompakt renkli yüzeyler ve oldukça geniş bir metin olması durumunda fleksografik baskıyla oldukça iyi sonuçlar alınıyor. Fotopolimer klişelerin kesim avantajı; yüksek değerde bir baskı kalitesi için sunduğu daha iyi koşullardır. Fotopolimer klişelerin ölçüleri, tutarlı ve tam uyumludur. Fotopolimer klişeler en ince tram aralıklarının oluşumu, daha aydınlık tram ton değerleri, daha ince nokta ve çizgiler, kenarların keskin olmasını ve filmde mevcut bilgilerde belirgin kayıplar olmamasını başarırlar. Bu beceriler, baskı klişelerinin yapısı, kullanılan kauçukların özellikle profilleri ve fotopolimerizasyon aracılığıyla düzenlenen klişe üretim prensiplerine göre sonuçlandırılır.
Çeşitli klişe kalınlıkları ve baskı klişelerinin farklı mürekkeplere uyum yeteneğinin ayrı cinsten pazarların değişik taleplerini karşılar. Kısacası, klişenin optimal sertlik ve elastikiyeti, baskı klişesinin daha yüksek fotografik çözüm gücü ve dik yan köşelerle iyi rölyef ayrıntıları, çok daha az kalınlık saplamalar modern fotopoiimer klişelerin belirgin özellikleridir. Rölatif sertlik yani klişenin elastikiyeti baskı basıncı üzerin- j de önemli bir etkiye sahiptir. Klişe çok yumuşak ise, ince noktalar ve çizgiler j kıvrılma dayanıklılığını kaybederek baskı yükü altında kolayca deforme olur. Bunün sonucu ton değerleri yayılır ve hare ketli, kötü bir baskı görüntüsü oluşur.
Genel olarak iki tip fotopolimer klişe yapisi vardır. Bunlar; tipo mürekkepleri ile baskı yapan monolayer klişe, alkolde çözülen baskı mürekkepleri ile çalışan multi layer klişedir. Işık geçirgenliği çok iyi olan reçete ayrıntılarının hassasiyetle seçimi ve fotopolimerizasyon için geliştirilen özel maddeler, bütün fotopolimer baskı klişelerine bir yüz, bir poz verme toleransı sağlarlar. Film bilgileri, tam rölyef üstüne aktarılır, ton değeri kayıpları çok azdır ve flekso baskıda mümkün olan tram hassasiyetlerinin sınırları, şimdiye kadar olduğu gibi artık baskı klişesini çözümleme kabiliyeti ile değil; tam aksine baskı işlemleri ile bizzat tanımlanır. Merkezi tamburlu flekso baskı makinelerinde mutad silindir yerleşimleri, temas noktasından başlamak üzere 40- 60 mikron açıklıkta düzenlenir. Bu tolerans için de baskının görünüşü, basılan malzeme yüzeyinde belirir. Fotopolimer klişelerin ± 10 mikron toleransla yapılması yeterlidir. Klişe materyalinin üretimi aşamasında yalnızca klişenin öngörülen kuruma ve dinlenme sürelerine uyulması şarttır. Tanımlanan nitelikleri ile fotopolimer klişeler, daima her tarafta istenilen daha yüksek değerde baskı kalitesi için kesinlikle gerekli bir koşuldur.
Flekso baskıda su ile yıkanan klişeler çok yaygın olup kolay temin edilmekle birlikte kalite açısından alkol ile yıkanan klişeler tercih edilir. Mürekkebin vaktinden önce çatlamasını önlemek ozona dayanıklı baskı klişeleri en yeni buluşlardan biridir.
Flekso baskıda gelişmelerden biri de aniloks merdanelerdir. Oyma işlemi, lazer kullanılarak yapılan plazma halinde seramik kaplanan aniloks merdaneler için son derece uygun yeni bir teknoloji ürünü. Bu yeni tip aniloks merdanelerin ofset baskıya yakın bir kalite oluşturmada çok önemli bir katkısı var.
Flekso baskıda kullanılan aniloks merdanenin hücreleri mürekkep ile doldurulup fazlası ya rakle bıçakları ya da forma merdanesi ile sıyrılır. Bugüne kadar flekso baskı için kullanılan klişeler oldukça yumuşaktı. Bu durum ise; yüksek kalite yarım ton baskı gereksinimi daha az distorsiyona uğrayan ve tram dotlarının ezilmesini önleyen ve daha iyi rezolüsyon ile sonuçlanan sert klişelerin üretilmesine yol açtı. Şimdi daha sert fakat daha ince fotopolimer klişeler bu gereksinimi tam olarak karşılıyor.
Flekso baskıda yeterli renklendirmeyi olası en ince mürekkep tabakası ile gerçekleştirmek mümkündür. En ince katmanı oluşturacak, ince mürekkep kullanmanın flekso baskıda büyük yararı vardır. İnce mürekkep daha kolay kuruyacağından üst üste iki değişik renk basarak üçüncü bir renk elde etme işlemi kolaylaşır. Mürekkebin kurumasına bağlı olarak baskı hızı da artar. Daha ince mürekkep tabakası ile baskıda önemli bir avantaj olan gelişmiş renk tonu değerleri ve daha az dot kazancı sağlanabilir, Böylece flekso baskıda karşılaşılan yüzeysel görüntü ortadan kalkar ve rotogravür baskı kalitesine yakın bir baskı elde edilebilir. İnce mürekkep kullanımı ve daha az dot kazancı aniloks merdanelerle sağlanır. Daha düşük hacimli bir aniloks merdane kullanımı mürekkep inceliğinin kontrollünü ve sonuçta daha eşit dağılmış bir yüzey ve daha düzgün bir görüntü elde edilmesini gerçekleştirir. İnce mürekkep kullanıldığında baskı işi daha kolay ve daha hızlı gerçekleşirken baskıya hazırlanma daha kısa sürede gerçekleşir. Ayrıca, ince mürekkep kullanmanın çevreye de katkısı vardır.
Kısa süreli üretimler için iddialı olan dar enli web teknolojisi, UV teknolojisi, dişlisiz tahrik sistemi, böylesi bir zincir gelişme içinde bir flekso baskı ünitesinde hızlı bir çıkışı yarattı.UV flekso baskının felsefesi diğer baskı yöntemlerinden tümüyle farklıdır. Bu baskı yönteminde kullanılan mürekkebin akış hızı pek bir önem taşımıyor. UV kurutmalı flekso gücünü, esneklik ve kalite alanındaki ilerlemesinden alıyor. Bu baskı sistemi; özellikle kapak, etiket üretimine metin, resim baskı için en uygun bir sistem. UV mürekkepleme sistemi flekso baskıda kalitenin yükseltilmesine önemli bir dere-cede katkısı mevcut. UV mürekkepleme sistemi ile makinenin boşta bekleme süresi, temizlenme süresi kısaltılmış oluyor, daha az mürekkep kullanımı, üretim ortamının kirliliğinin azaltılması ve hijyeninin gelişmesi söz konusu. UV flekso baskı istenildiği an ara vermek mümkün, çünkü mürekkebin kuruması gibi bir problem söz konusu değil. Mevcut olumsuzluklar UV fleksoda, teknoloji ilerledikçe olumsuzlukları atması bekleniyor.
Fleksibl ambalajda en yaygın kullanıma sahip baskı yöntemi, flekso baskıdır.Flekso baskı etiket basımında da kullanılıyor.
Flekso baskı mürekkepleri tipo baskı mürekkeplerine göre solvent miktarı fazla olduğundan çabuk kururlar.Flekso baskıda da son yaşanan teknik gelişÃ‚ meler beraberinde su bazlı mürekkebin kullanımını da getirmiştir. Fleksibl am balaj üretimlerinde 8 renkli su bazlı mürekkep kullanılarak ideal baskılar gerçekleşiyor.Ancak bugün çevre dostu su bazlı ve solventsiz mürekkep ve vernikler yüksek yoğunluklu mürekkepler düşük ve solventsiz UV kurlu mürekkepler flekso baskıda kullanılır.
Bu baskıda tipo baskı gibi "yüksek" sistemine dahildir. Flekso kalıpları ile baskı yapılır. Çoğunlukla ambalaj sektöründe kullanılır. Naylon veya metal cinsinden folyolara baskı yapılmaktadır. Bu yüzden flekso baskı ile tifdruk baskı sistemini mutlaka birbirinden ayırmak gerekmektedir. Bu baskı tekniğinde de nokta kenarı ve merkezi arasındaki koyuluk farkları tipo baskıda olduğu gibidir. Hatta bu teknikte sıvı boya kullanıldığı için, bu fark bazı durumlarda tipodan daha belirgin görülür.
Flekso baskı makineleri "ROTATİF" olup bobin halindeki plastik veya kağıt üzerine baskı yaparlar. Seneler önce sadece lastik kalıp kullanılan bu baskı tekniğinde, o zamanlarda "lastik baskı" terimi olarak nitelenirdi. Günümüzde sadece kaba işler için lastik kalıp kullanılmaktadır. Fotopolimler klişelerle 48, hatta 54'lük tramlı hassas ve çok renkli kağıt ve folyo baskıları yapılmaktadır.
Kullanılan boyalar ayran kıvamında anilin cinsinden ve alkol esasına dayalı incelticilerle inceltilerek kullanılır ve çok çabuk kuruması gerekmektedir. Bu baskı sistemindeki boya ünitesi oldukça basittir. Boya haznesi içinde dönen verici merdane boyayı tramlı merdaneye verir tramlı merdane kalıp kazanına aktarır. Kalıp kazanı, baskı kazanı ile temas ederek aradan geçen kağıt veya folyoya baskı yapar.
Flekso baskı makineleri bayağı süratli çalışırlar. Çalışma tarzı basit olduğu için, bu sistem ekonomiktir. Foto filmler klişelerin meydana getirdiği yüksek kalite sayesinde her işte olmasa bile bazı işlerde tifdurklua yarışabilmektedir. Flekso baskı sistemi çoğunlukla ambalaj sanayiine hizmet vermektedir.
DİĞER BASKI SİSTEMLERİ NELERDİR?
Kumaş baskısı
Tekstil sanayiinde, kumaş baskısı için imal edilen özel baskı makineleri vardır. Kumaşların baskısı için başlıca iki sistem uygulanır :
a) Serigrafi kumaş baskısı : Basılan renk sayısı kadar kalıp hazırlanıp makinenin kalıp ünitelerine peş peşe bağlanır. Bobin halindeki kumaş belli bir hızda hareket eder. Baskı anında kumaş bobini bir an durur. Elekler kumaş üzerine iner. Rakle, boyayı elek boyunca çeker. Elekler kumaş üzerine iner. Elekler yukarı kalkar ve kumaş bir serigrafi kalıbının eni kadar ilerler ve tekrar baskı yapılır. Baskıdan sonra kumaş kurutma tünelinden geçerken kurur.
b) Tifdruk kumaş baskısı : Tifdruk kumaş baskısında kalıp olarak üzeri bakır kaplı çelik silindirler kullanılır. Baskı için, bobin kumaş basan özel tekstil tifdruk makineleri kullanılır. Kumaşa basılan desenlerin önce raportları hazırlanır. Raport, bir deseni meydana getiren ve devamlı tekrarlanan parçalardır. Bu parçalar bir kez hazırlandıktan sonra çoğaltılır ve birbirleriyle monte edilir. Bu montajdan tifdruk silindiri hazırlanır. Desen, silindirde sonsuz yani başlangıç ve bitiş noktaları belirsiz olarak yer alır.
Teneke baskı
Teneke baskı makinesi, tabaka ofset makinesine benzer prensipte çalışır. Tenekeler tabaka olarak makineye verilir. Asıl baskıdan önce çoğunlukla beyaz boya ile "astar baskısı" yapılır. Kullanılan boyanın ısıya ve ışığa dayanıklı olması, kolay kuruması, suya, yağlara dayanıklı ve örtücü nitelikte olması gerekir.
Baskı için kullanılan tenekeler ise temiz ve pürüzsüz olmalıdır. Baskıdan sonra, baskı makinesinin sonundaki uzun kurutma tünelinden geçen tenekeler, kuruyarak istife gider.
Yaldız baskı
Az tirajlı işler için toz yaldız baskısı yapılır. Gümüş için beyaz, altın yaldız için ise sarı yaldız kullanılır. Kâğıt önce verniklenir. Vernik kurumadan önce, toz yaldız pamuk veya tampon ile fazla bastırmadan sürülür. Sonra kâğıtlar kurumaya bırakılır.
Toz yaldızdan başka sıvı yaldız ile de, ofsette yaldız baskı yapılabilir. Bu baskı için özel yaldız boyası, özel yaldız kalıbı gereklidir. Ancak bu baskı ile sağlanan parlaklık toz veya "varak" yaldızın yerini tutmaz.
Varak yaldız baskısı tipo sistemi ile uygulanır. Baskı özel yaldız makinesinde yapılır ve yaldız, bobin şeklindeki selofan üzerindedir. Belirli bir sıcaklık altında kâğıda pres edilerek geçirilir. kumaş bir serigrafi kalıbının eni kadar ilerler ve tekrar baskı yapılır. Baskıdan sonra kumaş kurutma tünelinden geçerken kurur.
Tekstil sanayiinde, kumaş baskısı için imal edilen özel baskı makineleri vardır. Kumaşların baskısı için başlıca iki sistem uygulanır :
a) Serigrafi kumaş baskısı : Basılan renk sayısı kadar kalıp hazırlanıp makinenin kalıp ünitelerine peş peşe bağlanır. Bobin halindeki kumaş belli bir hızda hareket eder. Baskı anında kumaş bobini bir an durur. Elekler kumaş üzerine iner. Rakle, boyayı elek boyunca çeker. Elekler kumaş üzerine iner. Elekler yukarı kalkar ve kumaş bir serigrafi kalıbının eni kadar ilerler ve tekrar baskı yapılır. Baskıdan sonra kumaş kurutma tünelinden geçerken kurur.
b) Tifdruk kumaş baskısı : Tifdruk kumaş baskısında kalıp olarak üzeri bakır kaplı çelik silindirler kullanılır. Baskı için, bobin kumaş basan özel tekstil tifdruk makineleri kullanılır. Kumaşa basılan desenlerin önce raportları hazırlanır. Raport, bir deseni meydana getiren ve devamlı tekrarlanan parçalardır. Bu parçalar bir kez hazırlandıktan sonra çoğaltılır ve birbirleriyle monte edilir. Bu montajdan tifdruk silindiri hazırlanır. Desen, silindirde sonsuz yani başlangıç ve bitiş noktaları belirsiz olarak yer alır.
Teneke baskı
Teneke baskı makinesi, tabaka ofset makinesine benzer prensipte çalışır. Tenekeler tabaka olarak makineye verilir. Asıl baskıdan önce çoğunlukla beyaz boya ile "astar baskısı" yapılır. Kullanılan boyanın ısıya ve ışığa dayanıklı olması, kolay kuruması, suya, yağlara dayanıklı ve örtücü nitelikte olması gerekir.
Baskı için kullanılan tenekeler ise temiz ve pürüzsüz olmalıdır. Baskıdan sonra, baskı makinesinin sonundaki uzun kurutma tünelinden geçen tenekeler, kuruyarak istife gider.
Yaldız baskı
Az tirajlı işler için toz yaldız baskısı yapılır. Gümüş için beyaz, altın yaldız için ise sarı yaldız kullanılır. Kâğıt önce verniklenir. Vernik kurumadan önce, toz yaldız pamuk veya tampon ile fazla bastırmadan sürülür. Sonra kâğıtlar kurumaya bırakılır.
Toz yaldızdan başka sıvı yaldız ile de, ofsette yaldız baskı yapılabilir. Bu baskı için özel yaldız boyası, özel yaldız kalıbı gereklidir. Ancak bu baskı ile sağlanan parlaklık toz veya "varak" yaldızın yerini tutmaz.
Varak yaldız baskısı tipo sistemi ile uygulanır. Baskı özel yaldız makinesinde yapılır ve yaldız, bobin şeklindeki selofan üzerindedir. Belirli bir sıcaklık altında kâğıda pres edilerek geçirilir. kumaş bir serigrafi kalıbının eni kadar ilerler ve tekrar baskı yapılır. Baskıdan sonra kumaş kurutma tünelinden geçerken kurur.
Elek Baskı (Serigrafi) Nedir, Nasıl Yapılır?
Bu sisteme elek baskı denilmesinin sebebi baskı kalıbı olarak sentetik veya ipek bez kullanılmasıdır. Bu bez, iplikleri arasında ince deliklere sahiptir. Elek üstündeki boya, lastik bir rakle ile bastırılarak sıyrıldığı zaman, deliklerinden geçer ve alttaki kâğıda baskı yapar.
Serigrafide öncelikle elek bir çerçeveye gerilir. Ön ve arka yüzüne özel bir solüsyon sürülür. Kuruduktan sonra, tramlı pozitif film yerleştirilir ve vakum altında pozlandırılır. Pozlanan bölgeler sert, pozlanmayan kısımlar yumuşaktır. Daha sonra tazyikli su ile banyo yapılarak elek yüzeyinden ayrılır. Böylece basması, yani boyanın geçmesi gereken saha boşalmış olur. Elek üzerinde, gerekiyorsa düzeltme yapılır. Sonra sertleştirme banyosundan geçen veya özel lakla kapatılan kalıp baskıya hazır duruma gelir.
Elek baskıda, kalın bir boya tabakası dikkati çeker. Diğer baskı sistemlerinde 3 mikron kalınlığında olan boya tabakası elek baskıda ortalama 20 - 30 mikron kalınlıktadır. Serigrafi ile kâğıdın dışında mukavva, cam, tahta, fiberglas gibi malzemelere, ayrıca 3 boyutlu hemen her cins materyale baskı yapılabilir.
Serigrafide öncelikle elek bir çerçeveye gerilir. Ön ve arka yüzüne özel bir solüsyon sürülür. Kuruduktan sonra, tramlı pozitif film yerleştirilir ve vakum altında pozlandırılır. Pozlanan bölgeler sert, pozlanmayan kısımlar yumuşaktır. Daha sonra tazyikli su ile banyo yapılarak elek yüzeyinden ayrılır. Böylece basması, yani boyanın geçmesi gereken saha boşalmış olur. Elek üzerinde, gerekiyorsa düzeltme yapılır. Sonra sertleştirme banyosundan geçen veya özel lakla kapatılan kalıp baskıya hazır duruma gelir.
Elek baskıda, kalın bir boya tabakası dikkati çeker. Diğer baskı sistemlerinde 3 mikron kalınlığında olan boya tabakası elek baskıda ortalama 20 - 30 mikron kalınlıktadır. Serigrafi ile kâğıdın dışında mukavva, cam, tahta, fiberglas gibi malzemelere, ayrıca 3 boyutlu hemen her cins materyale baskı yapılabilir.
Çukur Baskı (Tifdruk) Nedir, Nasıl Yapılır, Türleri Nelerdir?
Yüksek baskının tam aksine basılacak kalıp çukurdur. Boya(Mürekkep) çukurlara dolar. Fazla boya rakle ile sıyrılır ve baskı yapılır.
Çeşitli tifdruk baskı sistemlerinin resim baskı görüntüleri değişiktir. Hepsinin ortak özelliği ise yazıları tırtıllı basmalarıdır. Bunun başlıca nedeni yazılar için tram kullanmak zorunda olmalarıdır. Yazılar için tram kullanılmayan tek tifdruk silindiri elle kazınan silindirlerdir. Yazılar için tram kullanma zorunluluğunun nedeni, çukurlara dolan boyanın nokta sınırlarını teşkil eden çizgiler tarafından tutulması yani boyanın akmasının önlenmesidir.
Klasik tifdruk
Çukurların derinliği değişik fakat çapları aynı olan tifdruk baskı sistemidir. Bu sistemde orta tonlar ve açık tonlar lüple tetkik edilirse tipik, aynı büyüklükteki kare noktalar görülür. Aynı büyüklükte olan bütün noktaların tonları, derinlik farkından dolayı boya miktarına göre değişir.
Koyu tonlarda, kâğıda basılan yoğun miktardaki boya (çok renkli işlerde) çukurların sınır çizgilerini kapattığından, detay kaybı olur. Klasik tifdrukta üç renkte elde edilen resim ton değerlerinin doygunluğu, diğer baskı sistemlerinde ancak 4 renkte elde edilebilir.
Gravür tifdruk
Elektronik silindir kazıma makineleri ile hazırlanan silindirlerin baskıda verdiği noktalar özellikle orta ton ve açık tonlarda elips biçimindedir. Nokta kenarları pek net değildir. Bu belirtiler silindirin gravür makinesinde hazırlandığını gösterir.
Yarı ototipi tifdruk
Bu baskı sisteminde çukurların çapı da derinliği de değişkendir. Yarı ototipi tifdrukta açık tonlardaki "İğne ucu" tabir edilen noktalar yuvarlaktır. Orta tonlarda ise kare şeklindedir. Fakat karelerin köşeler hafif yuvarlaktır.
Ototipi tifdruk
Bu baskı sisteminde çukurların derinliği aynı fakat çapları değişkendir. Klasik ve yarı ototipi tifdruk kadar sık kullanılmaz. Açık ve koyu tonların baskısı pek başarılı olmaz. Çoğunlukla folyelerin üstüne ambalaj baskısında uygulanır.
Çeşitli tifdruk baskı sistemlerinin resim baskı görüntüleri değişiktir. Hepsinin ortak özelliği ise yazıları tırtıllı basmalarıdır. Bunun başlıca nedeni yazılar için tram kullanmak zorunda olmalarıdır. Yazılar için tram kullanılmayan tek tifdruk silindiri elle kazınan silindirlerdir. Yazılar için tram kullanma zorunluluğunun nedeni, çukurlara dolan boyanın nokta sınırlarını teşkil eden çizgiler tarafından tutulması yani boyanın akmasının önlenmesidir.
Klasik tifdruk
Çukurların derinliği değişik fakat çapları aynı olan tifdruk baskı sistemidir. Bu sistemde orta tonlar ve açık tonlar lüple tetkik edilirse tipik, aynı büyüklükteki kare noktalar görülür. Aynı büyüklükte olan bütün noktaların tonları, derinlik farkından dolayı boya miktarına göre değişir.
Koyu tonlarda, kâğıda basılan yoğun miktardaki boya (çok renkli işlerde) çukurların sınır çizgilerini kapattığından, detay kaybı olur. Klasik tifdrukta üç renkte elde edilen resim ton değerlerinin doygunluğu, diğer baskı sistemlerinde ancak 4 renkte elde edilebilir.
Gravür tifdruk
Elektronik silindir kazıma makineleri ile hazırlanan silindirlerin baskıda verdiği noktalar özellikle orta ton ve açık tonlarda elips biçimindedir. Nokta kenarları pek net değildir. Bu belirtiler silindirin gravür makinesinde hazırlandığını gösterir.
Yarı ototipi tifdruk
Bu baskı sisteminde çukurların çapı da derinliği de değişkendir. Yarı ototipi tifdrukta açık tonlardaki "İğne ucu" tabir edilen noktalar yuvarlaktır. Orta tonlarda ise kare şeklindedir. Fakat karelerin köşeler hafif yuvarlaktır.
Ototipi tifdruk
Bu baskı sisteminde çukurların derinliği aynı fakat çapları değişkendir. Klasik ve yarı ototipi tifdruk kadar sık kullanılmaz. Açık ve koyu tonların baskısı pek başarılı olmaz. Çoğunlukla folyelerin üstüne ambalaj baskısında uygulanır.
Düz Baskı (Ofset) Nedir, Nasıl Yapılır?
Suyun mürekkebi itmesi esasına dayalı olarak çalışır. Orijinalden çekilen filmin görüntüsü, ışığa hassas ofset plakasına aktarılarak, kalıp hazırlanır. Kalıp yüzeyindeki basan ve basmayan bölümler aynı yükseklikte olduğu için, bu baskı sistemine "Düz Baskı" denmektedir. Düz baskı makinelerinde 3 kazan mevcuttur : Kalıp Kazanı, Kauçuk Kazanı, Baskı Kazanı.
Düz baskıda kalıp kazanındaki şekiller, kauçuk kazana geçer ve basılacak kâğıt, kauçuk kazan ile baskı kazanı arasından geçerken baskıyı alır.
Düz baskıda, kâğıt arkasında forsa izi görülmez. Ofset noktalarının tüm alanı aynı koyuluktadır. Nokta kenarları biraz zayıf ve hafif tırtıllıdır.
Işık baskı (jelatin baskı)
Işık baskı, ofset gibi bir düz baskı sistemi olmakla birlikte tram noktalarının olmaması yüzünden hem ofset ve hem de diğer baskı sistemlerinden ayrılır. Açık tonlara lüple bakıldığında küçük boya zerrecikleri görülür, fakat bilenen anlamda tram noktası görülmez. Işık baskı örneği, daha çok bir fotoğrafa benzetilebilir. Boya zerreciklerini üzerinde bulunduran jelatin grenleri 500' lük tram inceliğindedir. Orijinale en yakın baskı kalitesi ışık baskı ile alınır. Fakat bu baskı sisteminde yazı ve çizgi basılmaz.
Düz baskıda kalıp kazanındaki şekiller, kauçuk kazana geçer ve basılacak kâğıt, kauçuk kazan ile baskı kazanı arasından geçerken baskıyı alır.
Düz baskıda, kâğıt arkasında forsa izi görülmez. Ofset noktalarının tüm alanı aynı koyuluktadır. Nokta kenarları biraz zayıf ve hafif tırtıllıdır.
Işık baskı (jelatin baskı)
Işık baskı, ofset gibi bir düz baskı sistemi olmakla birlikte tram noktalarının olmaması yüzünden hem ofset ve hem de diğer baskı sistemlerinden ayrılır. Açık tonlara lüple bakıldığında küçük boya zerrecikleri görülür, fakat bilenen anlamda tram noktası görülmez. Işık baskı örneği, daha çok bir fotoğrafa benzetilebilir. Boya zerreciklerini üzerinde bulunduran jelatin grenleri 500' lük tram inceliğindedir. Orijinale en yakın baskı kalitesi ışık baskı ile alınır. Fakat bu baskı sisteminde yazı ve çizgi basılmaz.
Yüksek Baskı (Tipografi) Nedir, Nasıl Yapılır?
Yüksek baskı sisteminde, kâğıda baskı yapan kalıp yüzeyi, baskı yapmayan "boş" bölümlere oranla daha yüksektir. Yüksek baskı sisteminde, kalıp olarak kullanılabilen el dizgi, makine dizgi, çinko klişe ve fotopolimer klişelerin baskı yapan ve yapmayan kısımları arasındaki yükseklik farkından dolayı sisteme "yüksek baskı sistemi" adı verilmiştir.
Endirekt Tipo baskı (Letterset)
Letterset baskı sisteminde kalıp olarak metal veya fotopolimer klişeler kullanıldığı için bu sistemi "yüksek baskı" sistemi olarak kabul etmek gerekir. Bu sistemde klişeden kauçuğa, kauçuktan kâğıda baskı gerçekleştirilir.
Mikroskopla büyütüldüğünde, bazı harf kenarlarının keskin ve siyah fakat ortaya doğru giderek zayıfladığı görülür. Bu görüntü tram noktalarında mevcut değildir. Noktalar, ofsete oranla daha keskin, net ve tam siyah olmasına rağmen düz tonlar ve zemin baskıları ofsete göre pek muntazam değildir.
Flekso baskı (Anilin veya Lastik Baskı)
Flekso baskıda lastik veya cyrel, APR gibi fotopolimer flekso kalıpları ile baskı yapılır.
Flekso baskıda nokta kenarı ve merkezi arasındaki koyuluk farkları tipo baskıdaki gibidir. Hatta flekso baskıda sıvı mürekkep kullanıldığı için bu fark bazı hallerde tipo baskıdan daha belirgindir.
Flekso baskı makineleri rotatif olup bobin kâğıt veya plastik folyeler üzerine baskı yaparlar. Kullanılan kalıp yakın zamana kadar sadece lastik olduğundan bu baskıya "Lastik baskı" da denmektedir.
Flekso baskı makinelerinde boya haznesi içinde dönen verici merdane, boyayı, tramlı merdaneye verir, tramlı merdane, kalıp kazanına aktarır. Kalıp kazanı, baskı kazanı ile temas ederek aradan geçen kâğıt veya folyeye baskı yapar.
Endirekt Tipo baskı (Letterset)
Letterset baskı sisteminde kalıp olarak metal veya fotopolimer klişeler kullanıldığı için bu sistemi "yüksek baskı" sistemi olarak kabul etmek gerekir. Bu sistemde klişeden kauçuğa, kauçuktan kâğıda baskı gerçekleştirilir.
Mikroskopla büyütüldüğünde, bazı harf kenarlarının keskin ve siyah fakat ortaya doğru giderek zayıfladığı görülür. Bu görüntü tram noktalarında mevcut değildir. Noktalar, ofsete oranla daha keskin, net ve tam siyah olmasına rağmen düz tonlar ve zemin baskıları ofsete göre pek muntazam değildir.
Flekso baskı (Anilin veya Lastik Baskı)
Flekso baskıda lastik veya cyrel, APR gibi fotopolimer flekso kalıpları ile baskı yapılır.
Flekso baskıda nokta kenarı ve merkezi arasındaki koyuluk farkları tipo baskıdaki gibidir. Hatta flekso baskıda sıvı mürekkep kullanıldığı için bu fark bazı hallerde tipo baskıdan daha belirgindir.
Flekso baskı makineleri rotatif olup bobin kâğıt veya plastik folyeler üzerine baskı yaparlar. Kullanılan kalıp yakın zamana kadar sadece lastik olduğundan bu baskıya "Lastik baskı" da denmektedir.
Flekso baskı makinelerinde boya haznesi içinde dönen verici merdane, boyayı, tramlı merdaneye verir, tramlı merdane, kalıp kazanına aktarır. Kalıp kazanı, baskı kazanı ile temas ederek aradan geçen kâğıt veya folyeye baskı yapar.
Baskı Teknikleri Nelerdir?
Baskı teknikleri basıldıkları kalıba göre isim alırlar. En yaygın kullanılan baskı teknikleri; Yüksek baskı(Tipografi), Düz baskı(Ofset), Çukur baskı(Tifdruk) ve Elek baskı(Serigrafi) dir.
Baskı Nedir?
Baskı; şekil, yazı, grafik ve resimlerin gerçeğine en yakın biçimde, bir yüzey üzerine çoğaltılarak ve hızlı aktarılması olarak tarif edilebilir.
Günümüzde en çok kullanılan baskı yöntemlerini şöyle sıralayabiliriz ;
TİPO
OFSET
FLEKSO
TİFDRUK (ROTOGRAVÜR)
SERİGRAFİ
Bu yöntemler içersinde Flekso baskı sisteminde son on yıl içersinde büyük gelişmeler kaydedilmiş, trikromik dialı işler bir Tifdruk ve Ofset kalitesinde basılabilmiş ve bu sistemde kalıp hazırlamanın kolaylığı ve esnekliği nedeniyle birçok kaliteli iş basımında Flekso sistem tercih edilir hale gelmiştir.
Tifdruk sistem ise kalıp hazırlamanın pahalı bir işlem olmasından dolayı ancak yüksek tonajlı ve kaliteli işler için uygundur.
Bu iki sistemin karşılaştırılması yapılacak olursa ana hatlarıyla şöyle verilebilir;
Flekso sistemde kullanılan klişenin hassasiyetine bağlı olarak solvent seçimi sınırlıdır. Son yıllarda klişe materyallerinde elde edilen yeni gelişmeler ile kullanılabilen solventler oldukça çeşitlenebilmiştir. Tifdruk sistemde solvent sınırlaması yoktur.
Flekso sistemde transfer önce Anilox'a oradan kalıba ve materyale olacak şekildedir. Oysa Tifdruk'da direkt olarak klişeden materyale transfer vardır. Bu nedenle mürekkebin hazneden materyale ulaşma zamanı Flekso sistemde daha uzundur. Bu süreç içinde mürekkebin kurumadan transfer olabilmesi için mürekkepler Tifdruk mürekkebe göre daha yavaş kuruyacak şekilde formüle edilir.
Anilox : Flekso sistemde mürekkebi istenilen ölçüde kalıba taşıyan merdanenin ismidir. Son yıllarda dia baskılarının flekso sistemde yapılması sebebiyle çok ince anilox merdaneler devreye girmiştir. Anilox merdaneler 60’lık, 120’lik, 200’lük vs. gibi sayılarla anılır. Rakam büyüdükçe anilox üzerendeki tiflerin sıklığı artar, derinliği azalır. Bu nedenle transfer edilen mürekkep filmi inceldiğinden alınan renk şiddeti azalır. Bu tip ince aniloxlar için daha konsantre mürekkepler hazırlanması gereklidir.
Korona : Baskı yapılacak malzemelerin yüzeyinin baskı yapılabilir hale getirilmesi yüzey geriliminin ayarlanması işlemidir. Genellikle PE, PP, PVC gibi malzemeler için 36-38 dyn/cm korona uygulanır. Koronanın yüksek olması da düşük olmaması kadar sorun yaratır.
Bloklaşma : Baskılı işin sıkı sarım, yüksek bombardıman, iki tarafı koronalı malzemeler ve sıcakta bekletilme gibi nedenlerle baskı yapılmamış yüze transfer etmesi ve yapışması sonucunda oluşan, baskının kötü kokmasına da neden olan bir problem.
Laminasyon : İki veya daha fazla malzemenin birbiriyle yapıştırılması işlemine laminasyon adı verilir. Laminasyonun amacı; ambalajın içine konulan gıda maddelerinin bozulmasına neden olabilecek nem, ışık, gaz geçirgenliklerinin azaltarak istenen korunmanın sağlanması ve tüketiciyi cezbedecek albeniyi elde etmektir.
TRİKROMİK BASKI : Basılacak, yazı, şekil, desen siyah beyaz ise, standart ya da özel bir renk taşıyorsa baskının yapımı kolaydır. Klasik yolla fotoğraflanır. Kalıp oluşturulur. Mürekkep haznesine istenen renk konarak baskı alınır. Ancak, basılacak malzeme bir renkli resim ise, ya da baskı işleminde değişik renkler söz konusu ise Trikromi baskı gündeme gelir.
Önce orijinal kopya renk ayırım sisteminde analiz edilir. Sarı, magenta ve mavi renklerin analiz sonucunda hangi bölgelerde ne yoğunlukta bulunduğu saptanır. Bu bilgilerle her rengin ayrı kalıbı oluşur. Bu kalıplar, ayrı baskı ünitelerinde baskı materyali ile temasa geçer. Sıra genellikle önce sarı magenta sonra mavi şeklindedir. Renk ayırımından alınan sonuca göre yoğunluğu farklı tramlar (Noktalar), zemin baskı üzerine tram zemin üzerine zemin baskı şeklinde Trikromi baskı oluşur. Bu esasla harekat ederek en karmaşık renkli zeminler ve sanat eserleri kopyalanabilmektedir. Sadece bu üç renk baskısı ile gri tonlar elde edilemez. Burada seriye siyah ünitesi ilave edilerek sorun çözülür.
ASEPTİK MALZEMELER NELERDİR?
Meyve suyu kutusunun dışına çıkma
Yeni malzeme teknolojileri aseptik ambalaj alanını genişletmekte ve tekrar şekillendirmektedir.
“Aseptik ambalaj” terimi tek bir şeyi ifade etmemektedir. Folyo bariyerli malzemeden yapılan ve üzerinde pipet deliği bulunana dikdörtgen biçimli karton kutu. Ambalaj teknolojisi uzmanları, çeşitli ambalaj malzemelerini aseptik dolum konusundaki taleplere göre değiştirdikçe, bu kavram da hızla değişmektedir.
Örneğin, polietilen teraftalattan (PET) ve yüksek yoğunluklu polietilenden (HDPE) yapılan şişeler, aseptik içecek dolumunda giderek yaygınlaşmaktadır. Esnek aseptik ambalajda da film bazlı malzemeler giderek daha çok yer bulmaktadır.
Aynı zamanda Tetra Pak ve SIG Combibloc gibi firmalar, gıda imalatçılarının folyo bariyerli malzemelerden beklediği koruyucu özelliklere sahip olan ama geleneksel içecek kutusundan çok şişeye benzer aseptik kap şekline sokulabilen çok tabakalı malzemeler üzerine çalışmaktadır.
Stick (çubuk) paketler ve fincanlar
Film bazlı malzemeler sayesinde aseptik çubuk paketler, elma sosu ve puding gibi ürünlerin ayakta üretilmesi için bir seçenek olmuştur. Mott firması, elma sosunun daha pürüzsüz bir türü olan Fruit Blasters adlı ürünü ince çubuk paketlerde satarak ebeveynlere ve çocuklara taşınabilen, sağlıklı bir alternatif çerez sunmaktadır.
Curwood Inc., A Bemis Co., her iki puding ambalajını dikey olarak şekillendirmeye, doldurmaya ve kapamaya (VFFS) yarayan yüksek bariyerli lamine film üretmektedir. Curwood firması aseptik uygulamalar için lamine yapılar üretirken aseptik süreci ve ekipmanı nedeniyle malzemenin çok sağlam olması gerektiğini öğrenmiştir.
Örneğin, hidrojen peroksit maddesi, film bazlı malzemeleri aseptik VFFS dolumundan önce sterilize etmek için sıkça kullanılmaktadır. Sterilizasyon sırasında film, ısıtılmış peroksit banyosundan geçmektedir. Ekipman operatörü yeni bir film rulosunu ekliyorsa, sadece birkaç dakika için ya da makine tüm hafta sonu için durdurulduysa malzemenin burada gevşetilmesi gerekmektedir.
Film bazlı malzemeler, peroksitte kaldıkları saatler ya da günler boyunca kat kat ayrılmayacak şekilde dayanıklı olmalıdırlar. Curwood firması Sıvı Ambalajlama Pazar Müdürü Jeff Hopp, “Film açısından bakarsak, kullanmak istediğimiz bazı filmler olduğu gibi istemediğimiz bazı filmler de var” diyor.
Polipropilen, polyester ve düşük yoğunluklu linearl polietilen (LLDPE) gibi polyolefinlerin tümü bu ortamda bozulmayacak kadar sağlamdır. Diğer tarafta, naylon (PA) pek kullanışlı değildir. Naylon içeren malzemeler peroksitle temas edince şişmektedir.
En kötü durumda makine bir süre, birkaç saat ya da birkaç gün boyunca duruşa geçtiği zaman operatör VFFS makinesine “öncü film” denen özel bir malzeme vermektedir. Curwood’un polipropilen içeren öncü filmi peroksit banyosunda uzun bir süre kalabilmektedir. Ekipman tekrar sterilize edilince ve/veya tekrar başlatılınca operatör öncü filmi kesmekte ve normal ambalaj filmini makineye ekleyerek üretime devam etmektedir. Eğer aseptik proseste yatay şekillendirme, doldurma ve kapatma (HFFS) teknolojisi kullanılıyorsa, kapatma malzemesi önemli bir konudur. Curwood, bu uygulamada yapışkanlı laminasyon yerine ekstrüzyonlu laminasyon kullanılmasını önermektedir; çünkü birincisi bunlarla sterilizasyon sırasında çok fazla bükülmektedir.
Ayrıca HFFS kapatma malzemesi ısıyla şekillendirilmiş fincana kapağı yapıştırmak için uygulanan basınca dayanacak kadar kalın olmalıdır. 50 ile 100 kalibreden daha ince olan kapakta basınç altında folyo yırtılması olmaktadır.
Plastik Şişeler
PET VE HDPE şişelerde aseptik dünyasında yer bulmaktadır. ABD’de Dr Pepper / Seven Up firması, süt bazlı Raging Cow içeceğini aseptik metotla Hdpe şişelere doldurmakta ve Avrupa’daki bazı dolum tesislerinde sütlü içecekler PET şişelere aseptik metotla doldurulmaktadır. Yüksek bariyerli PET kaplar, tek porsiyonluk meyve suları, meyve içecekleri, çaylar ve diğer yüksek asitli ürünler için aseptik seçenek sunmaktadır.
Süt gibi düşük asitli içecekler için Business Development Associates Inc. yetkilisine göre, “FDA aseptik metotla doldurulan kapalar için sterilizasyon maddesi olarak sadece hidrojen perokside onay vermiştir ve hidrojen peroksit PET şişede sterilizasyon maddesi olarak kullanıldığı zaman sorunlar çıkmaktadır”
Miller’a göre “bugün ABD düşük asitli bir içeceği plastik şişeye aseptik metotla doldurmak isterseniz, hidrojen peroksit ile sterilize edilmiş HDPE’den başka şansınız yoktur ve muhtemelen polipropilen için de onay alabilirsiniz.” Her ikisi de poliolefin olan HDPE ve polipropilen peroksit sterilizasyonu ile uyumludur.
Bu nedenlerle Raging Cow Joplin, Mo.’daki Jasper Products tesisinde Tetra Pak ekipmanı kullanılarak 14 onsluk HDPE şişelere aseptik metotla dolum yamaktadır.
Düşük asitli aseptik dolum seçenekleri Avrupa’da daha fazladır. Bissingen, Bavaria’daki Gropper Mandırasında KHS Alfill aseptik soğuk dolum hattı kullanılarak yoğurt, karışık sütlü içecekler ve krema 0,5 ve 0.75 litrelik PET şişelere doldurulmaktadır. Bu hatta şişelerin ve kapakların sterilizasyonunda hidrojen peroksit kullanılmaktadır.
Şekilli “tuğlalar”
Tuğla karton cephesinde de değişiklik mevcuttur. Folyolu bariyer malzemelerdeki ve bunların kullanıldığı aseptik dolum ekipmanındaki gelişmelere bağlı olarak geleneksel aseptik karton yeni biçimlere bürünmektedir.
SIG Combibloc firması, oval, ay biçimli, üçgen, dörtgen, beşgen ve sekizgen aseptik karton kutular üreten combishape sistemini geliştirmiştir. Prefabrik manşonlarla çalışan Combibloc ekipmanın tersine, combishape ekipmanında bobinden beslenen, gravür baskılı kompozit malzeme kullanılmaktadır.
Bu kompozit malzemenin türü, ürünün gereklerine göre değiştirilebilmektedir. Temel yapıda aşağıdaki tabakalar bulunuyor:
- Dış polietilen tabaka
- Mukavva
- Orta polietilen kaplama
- Alüminyum içi polietilen kaplama
Combishape ekipmanında kartonları şekillendirmek için ayrı bir taban ve kutu bölgesi kullanılmaktadır; tabanın biçimi bitmiş kabın görünümünü belirlemektedir. Ambalaj şekillendirme sırasında kutuya shape Twist vidalı kapak takılarak tekrar kapatılabilmesi sağlanmaktadır.
Tetra Pak da tuğla biçimli aseptik ambalajın bir çeşidini geliştirdi. Tetra Prisma aseptik karton adı verilen bu ambalajın sekiz yüzü mevcuttur. Firma hem yüksek hem de düşük asitli içeceklere ve sıvı gıdalara uygun Tetra Prisma malzemeleri geliştirdi.
Aseptik malzemeler dünyası tekrar kapatılabilen kapaklı ve yeni biçimli “tuğla” kartonları da kapsayacak şekilde genişlerken, flexible ambalajların film yapıları, fincan kapakları için ekstrüzyonlu laminasyonlar ve yüksek ve düşük asitli içecekler ile aseptik ambalajlar için PET ve HDPE şişeler de gelişiyor. Çocukların meyve suyu kutuları ve çok daha fazlası bu kapsama giriyor.
İtalyan içecek firmaları aseptik dolum için kalıpla şişirme ile PET şişe yapıyor. PET şişelerin aseptik dolumda kullanılması kalıpla şişirme ile ambalajlama işleminin ayrılmaz bir parçası haline getirmiş bulunmaktadır.
PE POLİETİLEN
Etilen, petrokimya endüstrisinin başlıca ürünlerinden bir tanesidir. Ambalaj sanayinde en çok kullanılan plastik hammaddelerinden olan alçak yoğunluk polietilen (LDPE) ve yüksek yoğunluk polietilen (HDPE), etilenin polimerleştirilmesi ile elde edilmektedir. Etilen molekülleri, yüksek sıcaklık ve yüksek basınçta katalizör ve katalizörler yardımıyla polimerleştirilerek, birbirinden farklı özelliklerde polietilen (PE) ürünleri elde edilir. Üretim teknolojisine bağlı olarak değişik yoğunluk, erime aralığı ve moleküler yapısına sahip olan PE hammaddesi, 5 önemli kategoride sınıflandırılabilinir.
PE Tipi | Yoğunluk Aralığı (gr/cm3) |
HDPE | 0.941 – 0.967 |
LDPE | 0.915 – 0.935 |
LLDPE | 0.910 – 0.925 |
MDPE | 0.926 – 0.940 |
VLDPE | 0.880 – 0.912 |
PE hammaddesinin daha sert veya daha esnek özelliğe sahip olması polimerin üretimi esnasında belirlenir. Yoğunluk ve akışkanlık gibi özellikler, PE’nin polimerizasyonu sırasında uygulanan basınca bağlı olarak değişmektedir. Düşük basınçta üretilen PE yüksek yoğunlukta iken yüksek basınçta üretimle alçak yoğunlukta PE elde edilmektedir.
Gaz halinde bulunan etilen hammaddesinden, üretim sürecinin sonunda yumuşak ve lapaya benzer bir kıvamda elde edilen PE hammaddesi, delikli bir levha ile presten geçirilir. Çıkan ürünler döner bıçak tarafından kesilerek, şeffaf ve beyaz granüller elde edilir.
HDPE, yani yüksek yoğunluklu polietilen 0.941 – 0.967 g/cm3 yoğunluk aralığındadır. Bu hammaddenin üretimi, tepkimelerin düşük basınçta ve sıcaklıkta gerçekleşebilmesini sağlayan yeni katalizörlerin keşfedilmesi sayesinde mümkün olmuştur. HDPE, doğrusal yapısı ve kısa dallı zincirleri dolayısıyla daha kristalimsidir. Günümüzde en çok şişirme ve enjeksiyon uygulamalarında, film ve levha endüstrilerinde kullanılmaktadır. HDPE “slurry” ya da süspansiyon çözelti veya gaz fazı yöntemleri ile üretilebilir. Gümüzde hammadde üreticisi firmalar, yeni süspansiyon yöntemleri ve metalosenler gibi yeni katalizörler geliştirmeye çalışmaktadırlar.
Flexible Ambalaj Folyolarının Özellikleri Nelerdir?
Flexible Ambalaj folyolarının özellikleri içine konulacak madde ve malzemelerin yapısına göre tasarlanır, tek düze özelliklerden bahsetmek mümkün değildir.
Ambalaj folyolarını tasarlarken en önemli konu, o malzemenin özelliklerini bilmektir ki ürünlerinizi hangi ambalaj folyosu ile paketleyip pazara sürebileceğinizin kararını verebilesiniz.
İlk önce flexible ambalaj ne demek ona bakalım;
Flexible ambalaj folyoları plastik film, kağıt, karton, alüminyum folyonun birbirleriyle olan laminasyonları ve tek başlarına koruyucu laklarla baskılı ve baskısız olarak oluşturulurlar.
Flexible ambalaj folyolarının malzemeleri;
v PLASTİK FİLMLER
1. Polietilen
§ Ldpe
§ Hdpe
§ Lldpe
§ Mdpe
2. Polipropilen
§ Opp
§ Cpp
§ Pp
§ Bopp
3. Polivinilklor
§ Levha
§ film
4. Poliester
5. Polistiren
6. Poliamid
7. Evoh
8. Pvdc
v KAGIT
1. Kuşe
2. Sülfit
3. Pergament
4. Yag kagıtları
5. Kraft
v KARTON
1. Kromo karton
2. Gri karton
3. Bristol karton
4. Kuşe karton
5. Oluklu karton
v ALÜMİNYUM FOLYO
1. Soft yumuşak
2. Semi-rijit yarı sert
GENEL ÖZELLİKLERİ
ü Su buharı geçirgenliği
ü Koku geçirgenliği
ü Gaz geçirgenliği
ü Rutubete karşı dayanıklılığı
ü Yağa karşı dayanıklılık
ü Sıvıya karşı dayanıklılığı
ü Baskı ve tutkal tutuculuğu
ü Katlama özelliği
ü Yırtılma kolaylığı
ü Darbeye karşı dayanıklılığı
ü Delinme dayanıklılığı
ü İçindeki malzemeye koku ve tat nüfuzu gibi sıralayabiliriz.
Ürünlerin Ambalajlanmasında Kullanılan Teknik Özellikler Nelerdir?
ÜRÜN | SPESİFİKASYON |
Tereyağı/Margarin |
|
Krem Peynir |
|
Yoğurt |
|
Su, Süt, İçecek |
|
Meyve Suyu |
|
Çikolata |
|
Şarap |
|
Unlu Gıdalar |
|
Gofret |
|
Bisküvi |
|
Bar |
|
Dondurma |
|
Şekerleme |
|
Baton Şekerleme |
|
Çiklet |
|
Ketçap |
|
Kuruymiş |
|
Kahve |
|
Çay |
|
Çorba |
|
Süttozu |
|
Tuz |
|
Kakao |
|
Reçel, Bal |
|
Maya |
|
Bulyon |
|
Sabun |
|
Kozmetik/Temizlik |
|
Jilet |
|
El Kremi |
|
Sigara |
|
Makarna-Bakliyat |
|
Medikal Ambalaj |
|
Tablet |
|
Toz, İlaç |
|
Granül |
|
Suppozituar |
|
İçki |
|
Puding |
|
Kablo |
|
Buruşuk Kap |
|
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
