İplik cinsi Monofil ve Multifil olarak ikiye ayrılır. Tek parçadan oluşan ipliklere monofil adı verilir. Ana özelliği olarak pürüzsüz bir iplik yüzeyi göze çarpar. Ve buna bağlı olarak fevkalade mürekkep geçirgenliği, yüksek sürtünme dayanıklılığı, yüzey baskısında keskin kenarlar ve baskı sonrası eleğin kolay temizlenmesi gibi avantajlar getirir.
Sentetik dokumaların çoğu polyesterin haricinde monofildir. Multifil ipliklerde ise bükülmüş iplikçiklerden oluşur. Tabii ipek ve polyester bu tip ipliklere birer örnektir.
Uluslararası standartlara göre yapılan numaralama ve kodlama sistemi doğal ipek dokumalar, sentetik dokumalar ve metal dokumalar için ayrı ayrı düzenlenmiştir.
Dokumada l cm2 ye düşen iplik sayısı dokumanın numarasını verir. Eleğin sıklığı, seyrekliği, amaca ve isteğe uygunluğu bu sayılarla ilişkilidir. 43 ten 200´e kadar numaralarla gösterilen bu sayılar genellikle kalite harfi ile birlikte gösterilir. Bunlar; S (Small - ince) M (Medium - orta kalınlık) T (Thick - kalın) HD (Heavy Duty- çok kalın) Uluslararası elek dokumaları standartları bu dört ayrı kalınlıktadır. Bu özelliklerin baskıya yansıması farklı sonuçlar verir, iplik kalınlıkları arttıkça iplikler arası boşluklar yani boya geçecek alanlar azalır, buna karşın baskı üzerinde oluşan boya film tabakası kalınlığı artar.
Cam gibi emici olmayan ve kaygan bir yüzeye baskı yapmak için kullanılacak olan elek 150 ile 200 numara arası olmalıdır, böyle bir elekle ve tek rakle hareketi ile yapılacak baskı sonucu istenen resim cam yüzeyinde ince bir boya tabakası ile elde edilebilecektir. Küçük nolu eleklerle cam, porselen, seramik, fiber, fleksiglas, kuşe kağıdı v.b. gibi emici olmayan düzgün yüzeylere, yüksek nolu eleklerle de penye, emici kağıtlar v.b. gibi yüzeylere baskı yapmak olumsuz sonuçlar verir. Özellikle tramlı , çizgisel, ince dokulu hassas çalışmalar ve ince karakterli yazılarla trikromi baskılarda yüzeyin özelliği de hesap edilerek mümkün olduğunca yüksek numaralı elekler tercih edilmelidir.
2) Çerçeve : Şablon yani gazenin gerildiği metal veya tahta çerçevedir. Tahta çerçevelerin kalınlığı büyüklüğüne göre 5-8 cm olmalıdır ve bağlantı yerleri köşebent demiri ile sağlamlaştırılmalıdır.
Bütün şablonlar doku türünün gerilim yüzdesi hesaba katılarak, davul sıkılığında gerilmelidir. Naylon ve ipek gazelerde ancak ısıtılmak suretiyle son gerilim sağlanır. Ayrıca gaze ipliklerinin tamamen paralel olması gerekir.
Gazeler, metal çerçevelere bir yapıştırıcı vasıtasıyla geçirilmelidir. Yapıştırıcılar aynı zamanda tahta çerçeveler için de kullanılır. Gazenin çerçeveye iyice yapışmasını sağlamak için, çerçevenin alt kenarına bol miktarda yapıştırıcı sürülmelidir. Çünkü çerçevenin alt tarafı, diğer yanlarına oranla daha çok dış etkiler altında kalır.
3) Rakle : Serigrafi baskıda hazırlanmış olan elek üzerine dökülen boyayı sıyırarak gözeneklerden geçmesini ve istenen yüzeyde baskının gerçekleşmesini sağlayan temel gereçlerden biridir
Rakle lastiği kauçuk esnekliğine sahiptir ve aşınma ve sürtünmeye karşı dirençlidir. Rakle lastikleri kullanıldıkları yüzeylere göre sert veya yumuşak olmalıdır. Sert yüzeylerde yumuşak, yumuşak yüzeylerde ise sert rakle kullanılmalıdır ve şablon üzerinde rakle ortalama 75 derece eğimle çekilmelidir.
Rakleler baskı materyalinin şekli ve cinsi, baskı yüzeyinde oluşturulmak istenen boya kalınlığı, basılacak resmin veya şeklin özelliği, kullanılacak boyanın cinsi, kullanılacak eleğin numarası gibi niteliklere bağlı olarak lastik ve kauçuktan değişik ağız profillerinde kesilmiş gereçlerdir. Bu lastik veya kauçuk profiller ahşap veya metalden(tercihen alüminyum) tutacaklara sıkıştırılarak kullanılır.
Beş değişik rakle profili vardır :
1) Kenarları yuvarlatılmış profil : Kalın boya film tabakası ve örtücü boya gerektiren baskılarda kullanılır.
2) Bir kenarı dik, öteki kenarı eğik profil : Cam, seramik ve metal yüzeylere baskıda kullanılır.
3) Sivri uçlu "V" tipi profil : Tam ve yarı otomatik baskı makinelerinde ve silindirik baskı düzeneklerinde kullanılır. bu tip bir profil elle yapılan baskılarda kullanılacak olursa sıyırgaç baskı ve elek yüzeyine tam dik olarak tutulmalıdır.
4) Tam yuvarlak ağız yapılı profil : Çok emici ve fazla boya verilmesi gereken tekstil yüzeylere baskı için kullanılır.
5) Kenarları dik açılı profil : Çok amaçlı ve yaygın olarak kullanılan bu profil cam, porselen, kağıt-karton , fiber, metal, PVC v.b. gibi yüzeylerde ve ince çizgi ve tram gerektiren baskılarda kullanılır.
Bu profillerin baskıda kullanılabilmesi için çeşitli yapılarda taşıyıcı ve sıkıştırıcı bir baskı gerecine gereksinim vardır. Bu taşıyıcılar genellikle ahşap ve alüminyumdan yapılmaktadır. Uzunluğu 40 cm. den fazla olan raklelerde mutlaka alüminyum tercih edilmelidir. Sıyırgaçların yapısı, iki elle dengeli olarak kavranması, elek ile baskı yüzeyine verilecek olan güç ve sıyırgacın eğimi baskının başarısını etkileyen unsurlardır. Elek yüzeyine 70 veya 45 derece arasında bir eğimle tutulması gereken sıyırgacın lastik kısmı sıyırma sırasında bükülmemelidir ve sıyırgaç elek yüzeyinin her noktasını sıyırmalıdır.
4) Foto emülsiyonu : Serigrafi yönteminde baskı işlemi çerçeveye gerilen elek üzerinde yapılacak bazı işlemlerle yüzeyde boya geçiren ve geçirmeyen alanların oluşturulması ile mümkün olur. Bu çalışmaya şablon veya kalıp hazırlama aşaması denir.
Şablon yada kalıp hazırlama çalışmalarında salt bu teknik için hazırlanan değişik emülsiyonların dışında çeşitli malzemelerle farklı uygulamalar yapılabilmektedir. Bu formüller de polyvinyl alkol ve bazı plastik bileşimler kullanıldığı gibi jelatin, balık ve kemik tutkalı içine krom tuzu ilavesiyle de foto tabakası elde edilebilir. Foto tabakaları pozlandırmadan sonra su içinde çözülmez.
5) Serigrafi boyaları : Akrilik ve polistrol gibi plastik baskı materyalleri üzerine yapılması gereken baskılar için seçilen boyalarda, iyi yapışma, çabuk kuruma ve yüksek ışık dayanıklılığı gibi özellikler aranır.
Bez üzerine, özellikle ufak masa bayrakları, flamalar ve benzeri materyaller üzerine yapılacak baskılar için özel kumaş boyaları seçilir.
Polietilen veya polyester gibi malzemeler üzerine yapılacak baskılar için özel polietilen mürekkepleri vardır. Bunlar, polietilen yüzeylere iyi tutunan ve kolay çıkmayan mürekkeplerdir.
Cam ve metal gibi yüzeylere parlak ve dayanıklı baskı yapılmak istenirse; özel olarak imal edilen yüksek yoğunluklu boyalar kullanılır.
6 Haziran 2010 Pazar
Şablon Hazırlamak İçin Kullanılan Alet ve Malzemeler Nelerdir?
1) Gaze : Gaze için dört tip doku uygundur : İpek, polyester, polyamid ve metal Bunlardan polyamid tipi elyaf en yaygın olanıdır.
a) İpek gaze : Titizlikle üretilir ve gayet muntazam iplik dokularına sahiptir. İpekten yapılan şablonların alkaliye karşı hassas oluşları, olumsuz bir niteliktir. Hassas bir şekilde üretilen bu şablonlarda, şablonların vaktinden önce deforme oluşları, çoğunlukla baskı esnasındaki alkali tesirlerin yanı sıra baskıdan sonra yeterince temizlenmeyip yanlış işlem görmesindendir. Uzun bir zaman sonra alkali boya kalıntılarının şablon üzerinde kuruması nedeniyle gaze bozulur.
b) Polyester gaze (terylene) : Polyester gaze, sentetik polyester elyaftan yapılır. İplik çok sayıda ince elyaftan oluştuğu için çok elyaflı iplik olarak bilinir. Asitlere karşı dayanıklı aynı zamanda alkali ve organik çözücülere karşı dirençlidirler. Isıya karşı da hassasiyet göstermezler. Dolayısıyla iyi baskı yapabilir ve sıcaklık 100° ye çıksa bile fire vermezler.
Uygun bir polyester gaze numarası seçerek, boyayı çabuk emen malzemeler üzerinde dahi en mükemmel sonuç elde edilir. Makine baskılarında kullanıldığı gibi, masa baskıları için de kullanılırlar. Boya emme kabiliyetleri çok düşüktür. Bu nedenle net baskı elde etmek için, son derece ince boya tatbiki gerekir.
c) Polyamide gaze (naylon) : Naylon ve perlon polyamid elyaftır. Çok sağlam olması nedeniyle en ağır şartlarda dahi kullanılabilir. Tek tek naylon ipliklerden oluşan dokulara tel iplikli dokular denir. Yüksek gerilme gücü, sağlamlığı, nem kapma azlığı, iyi boya geçirgenliği, esnekliği ve en ince gözenekli dokuya sahip oluşu, bu gazenin üstün niteliğidir.
Naylon dokular, çok sık olabildiklerinden, ince bir boya tabakası sağlarlar. Bu özellik, süratli baskı makinelerinde yapılan üst üste yaş baskılar için çok yararlıdır. Özel işlerde kullanılan küçük gözenekli naylon gazelerden boya, rakleyi kuvvetle bastırmaksızın ince bir tabaka halinde geçer. Bu yüzden astar bezi kullanılmadan doğrudan doğruya makinedeki kumaşa baskı yapılabilir. Şablonlar, baskı işleminde yan yana ve birbirini izleyen bir sistemde olduğundan, seri baskı imkanı vardır.
d) Metal gaze : Bronz ve metal paslanmaz çelik tellerden oluşur. En önemli özelliği esnekliğinin çok az olmasından dolayı trikromi baskıya son derece uygun olmasıdır. Bu büyük avantajına karşın sert dokumasının çabuk gevşemesi, kolayca bükülmesi veya kırılması dezavantajlı taraflarıdır.
a) İpek gaze : Titizlikle üretilir ve gayet muntazam iplik dokularına sahiptir. İpekten yapılan şablonların alkaliye karşı hassas oluşları, olumsuz bir niteliktir. Hassas bir şekilde üretilen bu şablonlarda, şablonların vaktinden önce deforme oluşları, çoğunlukla baskı esnasındaki alkali tesirlerin yanı sıra baskıdan sonra yeterince temizlenmeyip yanlış işlem görmesindendir. Uzun bir zaman sonra alkali boya kalıntılarının şablon üzerinde kuruması nedeniyle gaze bozulur.
b) Polyester gaze (terylene) : Polyester gaze, sentetik polyester elyaftan yapılır. İplik çok sayıda ince elyaftan oluştuğu için çok elyaflı iplik olarak bilinir. Asitlere karşı dayanıklı aynı zamanda alkali ve organik çözücülere karşı dirençlidirler. Isıya karşı da hassasiyet göstermezler. Dolayısıyla iyi baskı yapabilir ve sıcaklık 100° ye çıksa bile fire vermezler.
Uygun bir polyester gaze numarası seçerek, boyayı çabuk emen malzemeler üzerinde dahi en mükemmel sonuç elde edilir. Makine baskılarında kullanıldığı gibi, masa baskıları için de kullanılırlar. Boya emme kabiliyetleri çok düşüktür. Bu nedenle net baskı elde etmek için, son derece ince boya tatbiki gerekir.
c) Polyamide gaze (naylon) : Naylon ve perlon polyamid elyaftır. Çok sağlam olması nedeniyle en ağır şartlarda dahi kullanılabilir. Tek tek naylon ipliklerden oluşan dokulara tel iplikli dokular denir. Yüksek gerilme gücü, sağlamlığı, nem kapma azlığı, iyi boya geçirgenliği, esnekliği ve en ince gözenekli dokuya sahip oluşu, bu gazenin üstün niteliğidir.
Naylon dokular, çok sık olabildiklerinden, ince bir boya tabakası sağlarlar. Bu özellik, süratli baskı makinelerinde yapılan üst üste yaş baskılar için çok yararlıdır. Özel işlerde kullanılan küçük gözenekli naylon gazelerden boya, rakleyi kuvvetle bastırmaksızın ince bir tabaka halinde geçer. Bu yüzden astar bezi kullanılmadan doğrudan doğruya makinedeki kumaşa baskı yapılabilir. Şablonlar, baskı işleminde yan yana ve birbirini izleyen bir sistemde olduğundan, seri baskı imkanı vardır.
d) Metal gaze : Bronz ve metal paslanmaz çelik tellerden oluşur. En önemli özelliği esnekliğinin çok az olmasından dolayı trikromi baskıya son derece uygun olmasıdır. Bu büyük avantajına karşın sert dokumasının çabuk gevşemesi, kolayca bükülmesi veya kırılması dezavantajlı taraflarıdır.
Pozlandırma Düzenekleri Nelerdir?
Bir serigrafi atölyesinde bulunması gereken gereçlerden biri de, foto şablon, foto serigrafi adıyla anılan işlemin gerçekleşmesinde kullanılan ışıklandırma ve pozlandırma düzenekleridir. Pozlama için vakumlu, özel lambalı poz masaları, vakumsuz, tek lambalı, poz kutuları, florasantlarla hazırlanan ve hem çalışma hem de pozlama amacıyla kullanılan masalar vb. gibi çeşitli sistemlerdir.
Bu düzeneklerin seçimi, amacı ve mekan olanaklarına bağlıdır. Dar mekanlar tek kişilik atölyelerde kağıt dolabı, çalışma masası, serigrafi tezgahı ve ışıklı masa olarak kullanılan çok amaçlı bir masadan veya güvenli bir lamba düzeninden yararlanılır. Masanın iç yapısı tabana doğru konik bir yapıda olmalı ve mat beyaz boya ile boyanmalıdır. Masanın yüksekliği iç ortada bulunan lambanın üst seviyesinden cam yüzeyine kadar 50-60 cm. olmalıdır. Bunlar poz süresini ve poz kalitesini etkileyen etmenlerdir. Pozlama işleminde ultraviyole lambalar, ark lambaları, opal 300-500 W. normal lambalar, aynalı projeksiyon lambaları ve Philips UV flor 20 W. ve metal halojen, Philips HPR 125 lambaları kullanılabilir.
Pozlama sırasında mutlaka poz saati kullanılmalıdır. Poz saati, test edilerek belirlenen pozlama süresine geçmesini önleyen, süre tamamlanınca kendiliğinden kapanan mekanik bir saat gibidir.
Metal halojen lamba sistemi ile çalışan kontak kopya şasesi, yüksek vakum ile kopya yapabilecek şekilde imal edilmiştir. Modern bir cihaz olan kopya şasesi tire ve tramlı bütün serigrafi baskı kalıplarını uygun şekilde kopya yapabilir.
Bu düzeneklerin seçimi, amacı ve mekan olanaklarına bağlıdır. Dar mekanlar tek kişilik atölyelerde kağıt dolabı, çalışma masası, serigrafi tezgahı ve ışıklı masa olarak kullanılan çok amaçlı bir masadan veya güvenli bir lamba düzeninden yararlanılır. Masanın iç yapısı tabana doğru konik bir yapıda olmalı ve mat beyaz boya ile boyanmalıdır. Masanın yüksekliği iç ortada bulunan lambanın üst seviyesinden cam yüzeyine kadar 50-60 cm. olmalıdır. Bunlar poz süresini ve poz kalitesini etkileyen etmenlerdir. Pozlama işleminde ultraviyole lambalar, ark lambaları, opal 300-500 W. normal lambalar, aynalı projeksiyon lambaları ve Philips UV flor 20 W. ve metal halojen, Philips HPR 125 lambaları kullanılabilir.
Pozlama sırasında mutlaka poz saati kullanılmalıdır. Poz saati, test edilerek belirlenen pozlama süresine geçmesini önleyen, süre tamamlanınca kendiliğinden kapanan mekanik bir saat gibidir.
Metal halojen lamba sistemi ile çalışan kontak kopya şasesi, yüksek vakum ile kopya yapabilecek şekilde imal edilmiştir. Modern bir cihaz olan kopya şasesi tire ve tramlı bütün serigrafi baskı kalıplarını uygun şekilde kopya yapabilir.
Silindirik Yüzey Baskı Makinesi
Yüksek tirajlı işler ve esnek malzemelerin baskıları için uygundur. Otomatik ve yarı otomatik makinelerle çalışma prensibi aynıdır. Bu makinede rakle ve şablon çerçevesinin üzerine mürekkep gelmesiyle ve basılacak konik malzemenin hareketi ile baskı gerçekleşir.
Otomatik Serigrafi Baskı Makineleri
Yüksek hızda serigrafi baskısı için gerekli malzemeyi taşıma ve geniş yüzeyleri basmak için kullanılan makinelerdir. Bu makinede, silindir ve merdane yoktur. Resim transferi dahil aynı elle baskı makinesi gibidir. Bu makine ile hızlı üretim ve geniş yüzeylere baskı yapmak mümkündür.
Yarı Otomatik Serigrafi Tezgahları
El ve manivela sistemi ile baskı yapan serigrafi makinesidir. Baskı çerçevesini dengeleyen vakumlu bir kağıt tutucu vardır. Temiz bir iş basmak için makinenin kolu aşağıya doğru çekilir. Rakle bağlaması ise manivela ve otomatik bir yay tertibatı ile olur.
SERİGRAFİ TEZGAHLARI NELERDİR?
Bir ucu herhangi bir çalışma masasını, öteki ucu baskı eleğini sıkıştıracak basit bir menteşe-kıskaç aparatından tam otomatik serigrafi makinelerine kadar pek çok düzeneği kapsar. Yerine ve gerekliliğine göre en basit tezgahla da üretim yapmak mümkündür. Gelişmiş tezgahlar vakumlu olarak üretilirler. Vakumlu tezgahlar üzerine baskı yapılan maddelerin kaymasına ve oynamasına izin vermediği için temiz ve net sonuç elde edilir. Elektrikli vakum düzeneği, üzeri sık deliklerle delinmiş bir masanın altına, delikleri kapsayacak şekilde emici bir motor sisteminin yerleştirilmesi ile elde edilir. Baskı sırasında deliği taşıyan kol masaya indiğinde vakum devreye girer ve masanın üzerindeki baskı maddesini çekerek masaya yapıştırır. Elek masadan kalkınca emici devre dışı kalır. Hacimli maddeler üzerine baskı yapılırken vakuma gerek kalmaz.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
